Gümüşhane'nin Kelkit ilçesi Sadak köyünde bulunan, Roma İmparatorluğu'nun doğu sınırında günümüze kadar ulaşabilen ve Anadolu'da kazı çalışması yapılabilen tek Roma lejyon kalesi olan Satala Antik Kenti'nde 2025 kazı sezonu devam ediyor.
‘Geleceğe Miras Projesi' kapsamında Karadeniz Teknik Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Elif Yavuz Çakmur başkanlığında yürütülen kazı çalışmasında Gölbaşı nekropolünde geçen yıl 16 mezar ortaya çıkarılmıştı.
Gölbaşı nekropolünde ortaya çıkarılan mezarların yardımcı birliklere ait olabileceği değerlendirilirken, Prof. Dr. Ayşen Açıkol tarafından yapılan yeni antropolojik çalışmada 16 mezarın 9'unun kadın ve 3'ünün de çocuk iskeleti olduğu tespit edildi.
Daha önce yalnızca bir kadın mezarının bulunduğu düşünülen bölgede 9 kadına ait mezarın bulunmasının oldukça şaşırtıcı olduğunu dile getiren Dr. Öğr. Üyesi Çakmur, bulunan iskeletlerin ise Prof. Dr. Ayşen Açıkol tarafından Anadolu'da yapılan çalışmalardaki en narin yapılı iskeletler olarak nitelendirildiğini dile getirdi.
C1, C3 ve yeni açılan C5 açmalarında yürütülen kazılarda ise büyük duvar yapıları, sikke, seramik ve çeşitli küçük eserler gün yüzüne çıkarıldı. Kentte simge yapı haline gelen kemerli yapının korunması için proje hazırlandı; ziyaretçiler için sökülüp takılabilir bir karşılama merkezi ve köyün güneyinde "lejyon barakası müzesi" tasarlandı. Burada Roma lejyonerlerinin yaşamına dair buluntular sergilenecek.
"Satala sadece arkeolojik olarak değil kültürel miras olarak da büyük potansiyele sahip"
Antik kentte arkeolojik kazıların yanı sıra ziyaretçilerin bölgede daha uzun süre vakit geçirmesi için de projeler hazırlandığının altını çizen Karadeniz Teknik Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Elif Yavuz Çakmur, "Biz sadece Satala'da arkeolojik çalışmalar yürütmüyoruz. 2024 yılında Satala'ya geldiğimizde, buranın yalnızca arkeolojik açıdan değil, kültürel miras olarak da büyük bir potansiyele sahip olduğunu fark ettik.
Kentin simgesi durumundaki kemerli yapı bizim en önemli çalışmalarımızdan biri olarak karşımıza çıktı. Ancak yapı günden güne eriyordu. Bu nedenle bir koruma projesi hazırladık.
Ziyaretçiler Satala'ya geldiklerinde kastrum yapısı yani ana kale yapısını geziyorlar. Ancak burada geçirdikleri vakit görece kısa oluyor. Biz, ziyaretçilerin burada daha uzun süre vakit geçirebilmesi için projeler geliştirdik. Bunların başında kastrum yapısının korunması geliyor.
Ayrıca ziyaretçilere broşür dağıtılabilecek, kenti tanıtan bilgilerin sunulabileceği bir karşılama merkezi tasarladık Köyün güneyinde atıl durumda bulunan sağlık ocağını bir lejyon barakasına dönüştürme projesini gerçekleştirdik. Gelen ziyaretçiler burada bir lejyoner askerinin yaşamına dair bulguları görebilecek.
Kastrum yapısına ait eserler, Şahin Hoca döneminde bulunan zırh ve kalkan parçaları gibi objeler de burada sergilenecek. Böylece ziyaretçiler, bir lejyoner askerin nasıl yaşadığını ve ne giydiğini deneyimleme fırsatı bulacak. Aynı zamanda köylülerin de çalışabileceği, ziyaretçilerin ise bilgilenerek kaliteli vakit geçirebileceği bir kent oluşturmayı hedefliyoruz. Tüm bu projeler Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın "Geleceğe Miras" projesi kapsamında desteklenmekte.
Ancak daha büyük ölçekli projeler için sponsorlara da ihtiyaç duyuyoruz. Güçlü bir sponsor desteğiyle Satala'nın potansiyelini çok daha üst seviyelere çıkarabileceğimizi söyleyebiliriz" dedi.
"Nekropol alanında çıkan 9 kadın mezarı oldukça şaşırtıcı"
2024 yılında yapılan kazılarda ortaya çıkarılan 16 mezarın lejyonerlere ait olduğunu değerlendirdiklerini ancak yapılan antropolojik kazılarda bu mezarlardan 9'unun kadınlara ait olduğunun tespit edildiğini söyleyen Dr. Öğr. Üyesi Elif Yavuz Çakmur,
"Roma İmparatorluğu'nun toplamda 28-30 civarında lejyoner kent kurduğunu biliyoruz. Dünya çapında yüzlerce kent olmasına rağmen, garnizon kenti niteliğindeki yerleşim sayısı oldukça sınırlı. Bu kentlerden yalnızca 4'ü Anadolu'da bulunuyor ve Satala bunlardan biri. Batıda yüzlerce kent görülebilir ama Anadolu'da lejyoner kent olarak yalnızca Satala öne çıkıyor.
Bu nedenle buradan çıkan her bulgu kendine özgü ve eşsiz bir nitelik taşıyor. Mimari yapılardan küçük arkeolojik materyallere kadar her şey, bir Roma sınır garnizonunun en önemli bulgularını oluşturuyor.
Satala bu yüzden çok önemli bir kenttir ve çalışmaların uzun soluklu şekilde devam etmesi gerekmektedir. Kastrum yapısındaki koruma ve onarım projelerinin yanı sıra, kentin en önemli alanlarından biri olan nekropolde de çalışmalar yapıyoruz. Bu yıl Gölbaşı nekropolünde başlattığımız çalışmalarda, geçtiğimiz yıl 2024'te 16 mezar ortaya çıkarmıştık.
Bunların yardımcı birliklere ait olduğunu düşünüyoruz. Antropolojik veriler Prof. Dr. Ayşen Açıkol tarafından değerlendirildi ve bu mezarlarda 9 kadın ile 4 erkek ve 3 çocuk iskeleti tespit edildi. Hatta hocamız Anadolu'da çalıştığı alanlardaki en narin yapılı iskeletlerin Gümüşhane Satala'da karşısına çıktığını söyledi. Bu bulgu bizim için oldukça şaşırtıcı oldu. Önceden yalnızca bir kadın mezarı bulunduğunu düşünüyorduk çünkü bronz küpeler bulunmuştu. Ancak yeni bulgular, burada geç dönemde de kullanılan bir mezarlık yapısının varlığını ortaya koyuyor. Bu yılki hedefimiz, burada lejyonlara ait mezarları buluntularıyla birlikte açığa çıkarmaktır" ifadelerini kullandı.
