Belirli bir kuruma bağlı olmadan, uzaktan ve esnek saatlerde çalışan kişilerin oluşturduğu bir iş modeli olan Gig ekonomisi, adını müzik endüstrisindeki ‘kısa süreli iş’ teriminden alıyor. Özellikle pandemi ile birlikte küresel istihdam piyasasında büyük bir dönüşüme neden olan ve 2024 yılı itibarıyla yaklaşık 557 milyar dolarlık büyüklüğe ulaşan Gig ekonomisi, dijitalleşme, esnek çalışma trendi ve Z kuşağının iş yapma biçimlerini değiştirmesiyle birlikte büyümesini hızlandırıyor. Bu çalışma modelinin 2032’de 1,8 trilyon dolarlık dev bir pazara dönüşmesi bekleniyor. Raporlar Gig ekonomisinin artık yalnızca ‘ek gelir’ sağlama yöntemi olmaktan çıktığını ve ciddi bir ekonomik segment haline geldiğini ortaya koyuyor.
Ekonomist’in 25 Mayıs - 7 Haziran 2025 tarihli sayısından
Dünya genelinde, Gig çalışanlarının sayısının 2027’ye kadar 915 milyona ulaşması bekleniyor. AB ülkelerinde gençlerin yaklaşık yüzde 24’ü serbest veya proje bazlı işlerde çalışıyor. Türkiye’de ise esnek çalışma modelini tercih edenlerin oranı 2019’da yüzde 6 iken, 2023 itibarıyla yüzde 12’ye yükselmiş durumda.
GENÇLER PAZARI BÜYÜTTÜ
Gig ekonomisi sadece çalışma şeklini değil, iş gücüne bakış açısını da değiştiriyor. Artık insanlar tek bir şirkete bağlı kalmak yerine, proje bazlı çalışmayı tercih ediyor. Eskiden yalnızca kuryelik, araçlı taşıma gibi işler Gig kapsamında görülürken; artık yazılım, siber güvenlik, dijital pazarlama gibi bilgi ve beceri temelli işler öne çıkıyor. Yazılım geliştirme, reklam ajansları, danışmanlık ve medya gibi sektörlerde bu model yaygın şekilde kullanılıyor.
Kimi kendi bilgisayarından yazarlık, tasarım ya da yazılım uzmanlığı gibi işler yapıyor kimi de Uber, airbnb gibi çevrim içi platformlar aracılığı ile hizmet sunuyor. Oxygen Consultancy CEO’su Zeynep Doğrul Aşar, “Danışmanlık veren, online asistanlık yapan, sosyal medya yöneten, yemek dağıtım işleri, market alışverişi, evcil hayvan bakımı derken liste uzayıp gidiyor. Kısacası, Gig ekonomisi sayesinde ‘çalışmak’ kavramı çok daha esnek, yaratıcı ve kişiselleştirilmiş bir hale geldi” diyor. Özellikle gençlerin yeni modele hızla adapte olduğunu söyleyen Egon Zehnder Kıdemli Ortağı Murat Yeşildere de “Türkiye’de 15-34 yaş aralığında yaklaşık 22 milyon kişi var. Bu yaş grubu dijital platformlara daha hızlı adapte oluyor. Şehirleşme ve dijital altyapının gelişmesi, uzaktan çalışma ve hizmet temelli Gig işlerini artırıyor. Özellikle yüzde 17’lere ulaşan genç işsizler için alternatif gelir modellerini cazip kılıyor” diyor.
EMİNE ERDEM / SEKTÖREL DERNEKLER FEDERASYONU YKB
BT VE PAZARLAMADA KALICI HALE GELİYOR
Gig ekonomisi özellikle genç işsizliğinin azaltılmasının yanı sıra kadınların iş gücüne katılım oranlarının artırılması açısından stratejik bir rol oynama potansiyeline sahip. Esnek çalışma koşulları, uzaktan iş yapabilme imkânı ve dijital yetkinliklere dayalı istihdam modeli, kadınların kariyer yolculuklarına yeniden dahil olmalarını kolaylaştırıyor. Türkiye gibi kadın istihdamının yapısal engellerle karşılaştığı ülkelerde, Gig ekonomisinin bakım sorumluluğu üstlenen kadınlara kendi zamanlarını ve mekânlarını belirleyerek iş gücüne katılma olanağı tanıdığını belirten Sektörel Dernekler Federasyonu (SEDEFED) Yönetim Kurulu Başkanı Emine Erdem, “Türkiye’de her dört kadından biri, bakım yükümlülükleri nedeniyle iş gücüne katılamıyor. Gig modeli, bu kadınlara kendi koşullarında üretken olma imkânı sunuyor” diyor.
EMEKLİLİK SONRASI DA FIRSAT
Gig ekonomisi yalnızca gençlere ve kadınlara hitap eden bir çalışma modeli değil. Aynı zamanda emeklilik sonrası iş hayatına devam etmek isteyen bireyler için de önemli fırsatlar sunuyor. Bu model sayesinde çalışanlar, uzaktan gerçekleştirilebilecek işlerde sadece yerel pazarlara değil, aynı zamanda uluslararası pazarlara da erişim sağlayabiliyor. Ayrıca şirketlerin daha önce kendi bünyelerinde sözleşmeli olarak çalışmış kişilere işten ayrıldıktan sonra da ulaşabildiğini ve bu kişileri farklı projelerde değerlendirebildiğini söyleyen Mercer Global Kariyer Pazarlama Lideri Işıl Çayırlı Ketenci, “Özellikle özel becerilerin arandığı projelerde, yetenekli çalışanların yeniden devreye alınabilmesi açısından bu model oldukça verimli bir çözüm sunuyor” diyor. Işıl Çayırlı Ketenci, küresel ölçekte, Gig ekonomisinin yaklaşık 10 milyon yeni iş yaratmasının beklendiğini söylüyor.
MURAT YEŞİLDERE / EGON ZEHNDER KIDEMLİ ORTAĞI
YENİ İŞ MODELLERİ DOĞUYOR
Gig ekonomisinin yarattığı ekosistem yeni iş modellerinin doğmasını sağlıyor. Trendlerin yalnızca dijital platformlara değil aynı zamanda iş modellerine, teknolojiye ve çalışan beklentilerine de yön verdiğini söyleyen Egon Zehnder Kıdemli Ortağı Murat Yeşildere sözlerine şu şekilde devam ediyor: “Çoklu platform kullanımı, yapay zekâ destekli Gig platformları, Gig çalışanları için finansal ürünlerin artışı, ülke fark etmeksizin dünya genelinde hizmet sunan küresel Gig çalışma imkanı, freelance çalışanların sosyal haklarının korunması için Gig ekonomisinin regülasyon süreci ve yetkinlikli freelance trendi gibi yeni yapılanmalar görüyoruz” diyor.
Gig ekonomisi büyürken girşimciler için de yeni iş fırsatları doğuruyor. Örneğin şirketlerin projeleri için uygun freelancer’ları bulmalarına ve iş süreçlerini yönetmelerine yardımcı olan platformların sayısı artıyor. Bu platformlar ödeme, sözleşme ve faturalandırma süreçlerini tek bir çatı altında toplayarak, şirketlerin ve freelancer’ların iş birliğini kolaylaştırıyor. Diğer taraftan ortak çalışma alanları, paylaşımlı ofislerin sayısı giderek artıyor. PERYÖN Yönetim Kurulu Başkanı Ebru Taşcı Firuzbay, ekonomi büyüdükçe kurumsal şirketlerin de bu yapıya geçiş yaptığına dikkat çekiyor. Özellikle BT ve pazarlama gibi proje temelli alanlarda freelancer istihdamı kalıcı hale geliyor.
RİSKLERİ NELER?
Elbette bu yeni ekonominin yarattığı bazı riskler de var. Bu modelin yaygınlaşmasıyla birlikte sosyal güvenlik, gelir sürekliliği ve örgütlenme gibi konularda ciddi açıklar ortaya çıkıyor. Uluslararası Çalışma Örgütü’ne (ILO) göre dünya genelindeki Gig çalışanlarının yalnızca yüzde 17’si sosyal güvenlik kapsamına sahip. SEDEFED Başkanı Emine Erdem, Türkiye’de bu oranın çok daha da düşük olduğuna dikkat çekiyor. Serbest çalışanların yüzde 60’tan fazlası kayıt dışı çalışıyor, bu da sağlık güvencesi, yan haklar, emeklilik ve gelir istikrarı açısından büyük bir risk oluşturuyor. Gig ekonomisinin sunduğu fırsatların sürdürülebilir olabilmesi için Türkiye’nin, küresel eğilimleri de gözeterek sektör bazlı, esnek ama adil bir düzenleyici çerçeve oluşturması gerektiğini vurgulayan Erdem, şu görüşleri dile getiriyor: “Gig çalışanları için bireysel emeklilik, mikro sigorta modelleri ve beceri geliştirme fonları gibi çözümler geliştirilmeli. Yeni nesil politika tercihleri hem Gig çalışanlarının güvencelerini hem de işverenlerin esneklik beklentilerini dengelemeli. Bu yaklaşım, yalnızca ekonomik büyümeyi değil; toplumsal cinsiyet eşitliğini, genç istihdamını ve Türkiye’nin dijital rekabetçiliğini de güçlendirecektir.”
RAKAMLARLA GİG EKONOMİSİ
- Küresel pazar büyüklüğü 557 milyar dolar
- 2032 hedefi 1,8 trilyon dolar
- Çalışan sayısı hedefi 2027’ye kadar 915 milyon
- 10 milyon yeni iş yaratması bekleniyor
EBRU TAŞCI FİRUZBAY / PERYÖN YÖNETİM KURULU BAŞKANI
“Şirketler yaratıcı ekonomiyle entegre olmalı”
“Hızla değişen çalışma hayatın yaratıcı ekonomi de insan kaynaklarının kurum kültürünü bugüne ve geleceğe adapte ederken dikkate alması gereken önemli bir başlık. Yaratıcı ekonomide yer alan çalışanları paydaş olarak görmek önemli. Gelişimi daha geniş bir yelpazeden ele almak ve çalışanları ilgi alanlarında, gelişmek istedikleri noktalarda geliştirmek, yaratıcı ekonomi ile entegre bir çalışma hayatı sunmak için güzel bir başlangıç. Sosyal medyada içerik üreten çalışanları, çeşitli dijital platformlarda eğitim veren veya vermek isteyen çalışanları desteklemek, ortak çalışmalar yapmak işveren marka algımız için çok olumlu etkiler doğurabilir. Bu sayede, esneklik, yaratıcılık ve özgünlük barındıran kapsayıcı çalışma ortamını adayların görmesini sağlayabiliriz. İşveren markası için büyük bir fırsat.”
