Türkiye’nin son yıllardaki ihracat performansı iyi değil. 2015’te yüzde 8,7 düşen ihracat 2016’da da yüzde 0,9 geriledi. Bu dönemde kg başına ihracatta da düşüş yaşandı. 2014’te 1,59 dolar olan kg başına ihracat 2015’te 1,44 dolara ve 2016’da 1,37 dolara indi. Bu da ihracatın katma değer içeriğinin azaldığı | anlamına geliyor. Pek çok sektör ihracatta kg fiyatını artırmak için çözüm arıyor.
ARAM EKİN DURAN
edu"an@ekonomist.çom.tr
Türkiye’nin son yıllarda ihracattaki performansı maalesef parlak değil. İhracat 2015’te yüzde 8,7 düşmüştü, 2016’da da yüzde 0,9 geriledi. Ocak ayındaki yüzde 18,1’lik artışla 2017’ye iyi bir giriş yapılmıştı ama bunun devamı gelmedi.
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın verilerine göre, şubat ayında ihracat yüzde 2 geriledi. Küresel ekonomideki duruma bakılırsa ihracatta bu yıl da kolay geçmeyeceğe benziyor. Bu konjonktürel gelişmelerin yanında Türkiye’nin ihracatındaki temel sorun ise çoğunlukla katma değeri düşük ürünleri içermesi olarak gösteriliyor. Bunun temel göstergelerinden birini ise kilogram (kg) başına ihracat oluşturuyor.
Türkiye İhracatçılar Meclisi’nden (TİM) derlediğimiz verilere göre, Türkiye ihracatının miktar bazında üçte ikisini oluşturan çimento, çelik, yaş meyve sebze ve hububat ihracatında ortalama kg fiyatı 0,35 dolar ile bir hayli düşük. Bu beş sektörün dışarıda bırakılması halinde, 2016’da 1,37 dolar olan Türkiye’nin kg başına ihracatı 2,17 dolar olarak çıkıyor.
İKİ YILDIR DÜŞÜYOR
Türkiye’nin ihracatını hızla yükseltebilmesinin yolunun katma değer içeriğinin yükseltilmesinden geçtiği konusunda hemen herkes hemfikir. Bu konuda hükümetin önemli teşvikleri de var. Ancak son yıllarda ihracatın katma değer içeriği artmak yerine düşüyor.
2000’li yıllarda kg başına ihracat hızla yükselmiş ve 2002’de 0,60 doların biraz üzerindeyken 2008’de 1,60 dolara yaklaşmıştı. 2008-2009 küresel resesyonu sırasında 1,20 dolar civarına düşen kg başına ihracat sonrasında toparlansa da çok yükselemedi. 2014’te 1,59 dolara kadar çıktıktan sonra ise 2015’te 1,44 ve 2016’da 1,37 dolara indi.
Türkiye’nin miktar bazında ihracatı 2016’da yüzde 4,1 artarak 104 milyon ton ile rekor kırdı. Buna karşın 2016 ihracatı önceki yıla göre binde 9 oranında geriledi. Bu dönemde ihracatın miktar bazında artıp değer bazında gerilemesi sonucunda kg başı ihracatın da değeri düştü.
FASONDA ISRAR SÜRÜYOR
Kg başına ihracatta 0,84 dolar ile kötü performans sergileyen sektörlerden biri de en fazla ihracat yapan üç alandan biri olan kimyevi maddeler. İstanbul Kimyevi Madde İhracatçıları Birliği Başkanı Murat Akyüz, Türkiye’nin kg başına ihracatta istenen seviyelere ulaşamamasındaki en büyük etkenin üretim algısı olduğunu söylüyor.
Türkiye’deki üretici ve ihracatçıların emtia fiyatlarına bağlı olarak yüksek montanlı üretime odaklandığını vurgulayan Akyüz, “Ne yazık ki markalaşma ve inovasyonda bazı başarı kriterlerini atladık” diyor.
İhracat yapan firmaların büyük çoğunluğunun fason üretimde ısrar ettiğini, ürün geliştirme konusunda mesafe kat edemediğini dile getiren Akyüz, “Aslında bu alanda devletin çok farklı alanlarda çok çeşitli destekleri mevcut. Ancak çok farklı mekanizmalardan destek paketleri açıklanınca, şirketlerimizin de kafası karışıyor” diye konuşuyor.
BAŞARI KRİTERİ NEDİR?
Küresel çapta hammadde fiyatlarındaki dalgalanmaların kg başına ihracatı direkt olarak etkilediğine işaret eden Murat Akyüz, “Ne yazık ki ürünlerimizdeki katma değer oranını artırmadığımız sürece, kg başına ihracatta kayda değer bir mesafe almamız mümkün görünmüyor. Bu kadar girişimcisi ve genç nüfusu olan Türkiye’nin çoktan kg başına 2,5 dolarlık ihracata ulaşması gerekirdi" değerlendirmesinde bulunuyor.
Kg başına ihracatta başarılı sayılan sektörlerdeki ithal girdi oranına bakmak gerektiğinin de altını çizen Akyüz, “Örneğin siz ameliyat ipinin kilosunu 30 dolara satıyorsunuz ama hammaddeye kg başına 28 dolar ödüyorsunuz. Bu durumda ben kg başına 30 dolarlık ihracat yapıyorum demek başarı göstergesi değil” diyor.
E-TİCARETE YÜKLENECEK
Kg başına ihracattaki olumsuz tabloya rağmen, Türkiye’nin ihracattaki iddialı sektörlerinde katma değerli üretimi artıracak projeler masada. Türkiye ihracatının önde gelen kalemlerinden olan hazır giyimde kg başına ihracat 15 dolar seviyelerinde. Konfeksiyonda ise bu rakam 24 dolara kadar çıkıyor. İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği Başkanı Hikmet Tanrıverdi, hedeflerinin bu rakamı 50 dolara çıkarmak olduğunu söylüyor.
Hazır giyimde lider olan İtalya’da kg başına ihracatın 58 dolar olduğuna dikkat çeken Tanrıverdi, “Bizim de bu seviyeye ulaşmamız mümkün. Türk şirketleri dünyada hızla markalaşıyor ve büyüyor. Özellikle e-tica-retin önemi büyük. Şimdi bu alanda daha da gelişmek için çalışıyoruz. 50 dolarları zorlayacağımız günler yakın” diye konuşuyor.
DÜNYA MARKASI ÇIKARACAK
Türkiye’nin kg başına ihracatta atak yapabileceği alanlardan biri de mobilya sektörü olarak kabul ediliyor. Mobilya üretiminde önemli markalara ve know how’a sahip Türkiye’nin mobilyada kg başına ihracatı ise 1,4 dolar seviyesinde kalıyor. Mobilyacılar, kg başına ihracatı arttırmak için bu alanda dünya markaları yaratmayı hedefliyor.
Akdeniz İhracatçılar Birliği Koordinatörü Bülent Aymen, sektördeki bilgi birikimi ve kaliteye bakıldığında 1,4 dolarlık kg başına ihracat rakamının kabul edilemez olduğunu vurguluyor. Aymen, bu konuda şunları söylüyor: “Mobilyada teknoloji ve tasarım konusunda gelişmek zorundayız.
Mobilyada önde olan Fransa ve İtalya’da kg ihracatı 7 dolar civarında. 2023’e kadar dünyaca tanınan 10 mobilya markası çıkarma hedefimiz var. Marka bilinirliği ve tasarım desteği için düzenlediğimiz pazarlama faaliyetleri ve AR-GE yarışmalarının meyvelerini vereceğini umuyoruz.”
ÇİMENTODA ARTIŞ ZOR
Türkiye’nin kg başına ihracat ortalamasına en olumsuz katkıyı çimento sektörü yapıyor. Türkiye çimentonun kilogramını 2016’da 14 cente sattı. Yani 1 ton çimentonun ihracatından kazanılan para yalnızca 140 dolar oldu.
Orta Anadolu Çimento ve Toprak İhracatçıları Birliği Başkanı Ali Özinönü, bu durumun çimento üreticisi olan tüm ülkeler için geçerli olduğunu söylüyor. Çimentoda fiyat artırmanın çok zor olduğunu belirten Özinönü, şöyle devam ediyor: “Çimento ileri teknoloji içeren bir mal değil. Keza seramik ve cam da öyle. Şu an seramikte 2,5 dolar, camda ise 90 centlik bir kg fiyatı var.
Çimentoda 11-12 milyon ton gibi çok büyük miktarlarda ihracat yapılıyor. Ancak buna karşın ülkeye kazandırılan değer çok düşük. Artık gelişmiş ülkelerin çimento üretimini bıraktığını ve çimento ihtiyaçlarını üçüncü dünya ülkelerinden karşıladığını görüyoruz. Türkiye de ileride böyle bir tercih yapmak zorunda kalabilir.”
ARAM EKİN DURAN
edu"an@ekonomist.çom.tr
Türkiye’nin son yıllarda ihracattaki performansı maalesef parlak değil. İhracat 2015’te yüzde 8,7 düşmüştü, 2016’da da yüzde 0,9 geriledi. Ocak ayındaki yüzde 18,1’lik artışla 2017’ye iyi bir giriş yapılmıştı ama bunun devamı gelmedi.
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
Türkiye İhracatçılar Meclisi’nden (TİM) derlediğimiz verilere göre, Türkiye ihracatının miktar bazında üçte ikisini oluşturan çimento, çelik, yaş meyve sebze ve hububat ihracatında ortalama kg fiyatı 0,35 dolar ile bir hayli düşük. Bu beş sektörün dışarıda bırakılması halinde, 2016’da 1,37 dolar olan Türkiye’nin kg başına ihracatı 2,17 dolar olarak çıkıyor.
İKİ YILDIR DÜŞÜYOR
Türkiye’nin ihracatını hızla yükseltebilmesinin yolunun katma değer içeriğinin yükseltilmesinden geçtiği konusunda hemen herkes hemfikir. Bu konuda hükümetin önemli teşvikleri de var. Ancak son yıllarda ihracatın katma değer içeriği artmak yerine düşüyor.
2000’li yıllarda kg başına ihracat hızla yükselmiş ve 2002’de 0,60 doların biraz üzerindeyken 2008’de 1,60 dolara yaklaşmıştı. 2008-2009 küresel resesyonu sırasında 1,20 dolar civarına düşen kg başına ihracat sonrasında toparlansa da çok yükselemedi. 2014’te 1,59 dolara kadar çıktıktan sonra ise 2015’te 1,44 ve 2016’da 1,37 dolara indi.
Türkiye’nin miktar bazında ihracatı 2016’da yüzde 4,1 artarak 104 milyon ton ile rekor kırdı. Buna karşın 2016 ihracatı önceki yıla göre binde 9 oranında geriledi. Bu dönemde ihracatın miktar bazında artıp değer bazında gerilemesi sonucunda kg başı ihracatın da değeri düştü.
FASONDA ISRAR SÜRÜYOR
Kg başına ihracatta 0,84 dolar ile kötü performans sergileyen sektörlerden biri de en fazla ihracat yapan üç alandan biri olan kimyevi maddeler. İstanbul Kimyevi Madde İhracatçıları Birliği Başkanı Murat Akyüz, Türkiye’nin kg başına ihracatta istenen seviyelere ulaşamamasındaki en büyük etkenin üretim algısı olduğunu söylüyor.
Türkiye’deki üretici ve ihracatçıların emtia fiyatlarına bağlı olarak yüksek montanlı üretime odaklandığını vurgulayan Akyüz, “Ne yazık ki markalaşma ve inovasyonda bazı başarı kriterlerini atladık” diyor.
İhracat yapan firmaların büyük çoğunluğunun fason üretimde ısrar ettiğini, ürün geliştirme konusunda mesafe kat edemediğini dile getiren Akyüz, “Aslında bu alanda devletin çok farklı alanlarda çok çeşitli destekleri mevcut. Ancak çok farklı mekanizmalardan destek paketleri açıklanınca, şirketlerimizin de kafası karışıyor” diye konuşuyor.
BAŞARI KRİTERİ NEDİR?
Küresel çapta hammadde fiyatlarındaki dalgalanmaların kg başına ihracatı direkt olarak etkilediğine işaret eden Murat Akyüz, “Ne yazık ki ürünlerimizdeki katma değer oranını artırmadığımız sürece, kg başına ihracatta kayda değer bir mesafe almamız mümkün görünmüyor. Bu kadar girişimcisi ve genç nüfusu olan Türkiye’nin çoktan kg başına 2,5 dolarlık ihracata ulaşması gerekirdi" değerlendirmesinde bulunuyor.
Kg başına ihracatta başarılı sayılan sektörlerdeki ithal girdi oranına bakmak gerektiğinin de altını çizen Akyüz, “Örneğin siz ameliyat ipinin kilosunu 30 dolara satıyorsunuz ama hammaddeye kg başına 28 dolar ödüyorsunuz. Bu durumda ben kg başına 30 dolarlık ihracat yapıyorum demek başarı göstergesi değil” diyor.
E-TİCARETE YÜKLENECEK
Kg başına ihracattaki olumsuz tabloya rağmen, Türkiye’nin ihracattaki iddialı sektörlerinde katma değerli üretimi artıracak projeler masada. Türkiye ihracatının önde gelen kalemlerinden olan hazır giyimde kg başına ihracat 15 dolar seviyelerinde. Konfeksiyonda ise bu rakam 24 dolara kadar çıkıyor. İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği Başkanı Hikmet Tanrıverdi, hedeflerinin bu rakamı 50 dolara çıkarmak olduğunu söylüyor.
Hazır giyimde lider olan İtalya’da kg başına ihracatın 58 dolar olduğuna dikkat çeken Tanrıverdi, “Bizim de bu seviyeye ulaşmamız mümkün. Türk şirketleri dünyada hızla markalaşıyor ve büyüyor. Özellikle e-tica-retin önemi büyük. Şimdi bu alanda daha da gelişmek için çalışıyoruz. 50 dolarları zorlayacağımız günler yakın” diye konuşuyor.
DÜNYA MARKASI ÇIKARACAK
Türkiye’nin kg başına ihracatta atak yapabileceği alanlardan biri de mobilya sektörü olarak kabul ediliyor. Mobilya üretiminde önemli markalara ve know how’a sahip Türkiye’nin mobilyada kg başına ihracatı ise 1,4 dolar seviyesinde kalıyor. Mobilyacılar, kg başına ihracatı arttırmak için bu alanda dünya markaları yaratmayı hedefliyor.
Akdeniz İhracatçılar Birliği Koordinatörü Bülent Aymen, sektördeki bilgi birikimi ve kaliteye bakıldığında 1,4 dolarlık kg başına ihracat rakamının kabul edilemez olduğunu vurguluyor. Aymen, bu konuda şunları söylüyor: “Mobilyada teknoloji ve tasarım konusunda gelişmek zorundayız.
Mobilyada önde olan Fransa ve İtalya’da kg ihracatı 7 dolar civarında. 2023’e kadar dünyaca tanınan 10 mobilya markası çıkarma hedefimiz var. Marka bilinirliği ve tasarım desteği için düzenlediğimiz pazarlama faaliyetleri ve AR-GE yarışmalarının meyvelerini vereceğini umuyoruz.”
ÇİMENTODA ARTIŞ ZOR
Türkiye’nin kg başına ihracat ortalamasına en olumsuz katkıyı çimento sektörü yapıyor. Türkiye çimentonun kilogramını 2016’da 14 cente sattı. Yani 1 ton çimentonun ihracatından kazanılan para yalnızca 140 dolar oldu.
Orta Anadolu Çimento ve Toprak İhracatçıları Birliği Başkanı Ali Özinönü, bu durumun çimento üreticisi olan tüm ülkeler için geçerli olduğunu söylüyor. Çimentoda fiyat artırmanın çok zor olduğunu belirten Özinönü, şöyle devam ediyor: “Çimento ileri teknoloji içeren bir mal değil. Keza seramik ve cam da öyle. Şu an seramikte 2,5 dolar, camda ise 90 centlik bir kg fiyatı var.
Çimentoda 11-12 milyon ton gibi çok büyük miktarlarda ihracat yapılıyor. Ancak buna karşın ülkeye kazandırılan değer çok düşük. Artık gelişmiş ülkelerin çimento üretimini bıraktığını ve çimento ihtiyaçlarını üçüncü dünya ülkelerinden karşıladığını görüyoruz. Türkiye de ileride böyle bir tercih yapmak zorunda kalabilir.”
