Yeni yola çıkmış iş fikirlerine büyüme için finansman sağlayan melek yatırımcılık ekosistemi giderek büyüyor.
Genç girişimlere yatırdıkları sermaye ile büyüyüp gelişmelerine ve pazarda yer edinmelerine yardımcı olan melek yatırımcılar, finansman dışında mentorluk yaparak onların gelişmiş iş ağına da sahip olmalarını sağlıyor.
GÖZDE YENİOVA
[email protected]
2018 yılında melek yatırımcılar ve ağlar 48 girişime 18 milyon dolarlık yatırım yaptı. Hazine Müsteşarlığının lisans vermeye başladığı 2013 yılında 155 olan akredite melek yatırımcıların sayısı giderek arttı ve bu yıl itibariyle 471'e ulaştı. Ayrıca lisanslı 14 melek yatırım ağı bulunuyor. 10 melek yatırım ağına ve önde gelen melek yatırımcılara 2019 planlarını sorduk.
Henüz yolun başında olan genç girişimcilerin karşılaştığı zorlukların başında, ayakta kalmalarını sağlayacak gerekli finansman kaynağını yaratmak geliyor. Bu zorluğu aşabilmek için alternatif finansman yöntemleri bulunuyor. Finansman yöntemlerinin başında da melek yatırımcılık geliyor.
Tabloları görmek için görsellere tıklayın.
Yolun başında olan iş fikirlerine yatırım yapan, şirketlerin büyümeleri ve gelişmeleri için sermaye sağlayan kişiler olan melek yatırımcıların oluşturduğu ekosistem giderek gelişiyor. Melek yatırımcılar, bu girişimlere yatırdıkları sermaye ile onlara can suyu olurken, yaptıkları mentorluk ve sağladıkları network ile de sağlıklı bir yapıya kavuşmalarına yardım ediyor.
250 MİLYAR DOLAR OLACAK
Melek yatırımcılık sisteminin en fazla geliştiği ülke ABD olarak öne çıkıyor. Dünya Melek Yatırım Forumu Organizasyon Komitesi ve OECD verilerine göre, Avrupa'da erken dönem yatırımlarının yüzde 90'dan fazlası melek yatırımcıların sermayeleriyle karşılanıyor.
Melek yatırım piyasasının büyüklüğü Avrupa'da 9,8 milyar Euro'yu, ABD ve Kanada'da ise 26 milyar doları aşmış durumda. 2020 yılında dünyadaki erken dönem yatırım piyasası büyüklüğünün 50 milyar doları aşması bekleniyor. Sonraki 5-7 yıl içinde ise yaklaşık 250 milyar dolarlık bir büyüklüğe ulaşması öngörülüyor.
Melek yatırımcılık, Türkiye'de ise önemi yeni anlaşılmaya başlayan bir kavram. Dolayısıyla yapılan yatırımlar henüz yeterli seviyede değil. Ancak gelişme vaat ediyor. Türkiye'de toplam ağlarla ve kişisel yatırımcılarla birlikte bine yakın melek yatırımcının olduğu ifade ediliyor.
Startups.watch verilerine göre, 2018 yılında melek yatırımcılar ve ağlar 48 girişime toplam 18 milyon dolarlık yatırım yaptı. Hazine Müsteşarlığı'na akredite olan melek ağlar ve yatırımcılar tarafından yapılan yatırımlar ise 2018 yılı üçüncü çeyreğinde 11 milyon TL'ye ulaştı. Şu anda Türkiye pazarındaki rakamlar, diğer ülkelere kıyasla düşük olsa da gelişme potansiyelinin olduğu ifade ediliyor.
MELEKLER GİRİŞİMCİLERDE NELERİ ARIYOR?
1- Girişim ekibinin güçlü, uyumlu, adanmış, iş yapabilir, çözüm odaklı, açık ve etkili iletişim becerilerine sahip ve alanında tecrübeli olması,
2- Pazarda büyüme potansiyeli yüksek olan bir fırsata yönelik çözüme sahip olması,
3- İyi hazırlanmış bir iş planı ve projeksiyonu bulunması,
4- Makul değerleme ve şartları sağlaması,
5- Yatırımcısı için çıkış planı ve seçenekleri hazırlaması,
6- Minimum çalışan bir model ya da prototip ile ilk kullanıcı deneyimini paylaşması,
7- Rekabet avantajıyla bir pazarı domine edebilmesi,
8- Global pazarları hedeflemiş olması,
9- Sürdürülebilir olması,
10- Paza ra giriş modeli ile finansalların durumu ve kârlılık analizleri sağlaması.
HAZİNE ETKİSİ
Burada özellikle Hazine Müsteşarlığı'nın attığı adımlar ve vergi teşviki etkili oldu. Türkiye'de melek yatırımcılık, özellikle Hazine Müsteşarlığı tarafından yayınlanan 'Bireysel Katılım Sermayesi (BKS) Yönetmeliği' ile yasal bir zemine kavuşturulmasının ardından ivme kazandı.
Hazine Müsteşarlığı'nın lisans vermeye başladığı 2013 yılında 155 olan akredite melek yatırımcıların sayısı giderek arttı ve bu yıl itibariyle 471'e ulaştı. Ayrıca akredite edilmiş ağlarda lisansı olmadan faaliyet gösteren 424 melek yatırımcı bulunuyor.
2013 yılının haziran ayında Bireysel Katılım Sermayesi Sistemi üzerinden ilk yatırım gerçekleştirildi. Bugüne kadar yapılan yatırımlarda BKY'ler yüzde 10 hisse bedeli için ortalama 78 milyon 370 bin TL sermaye aktardı. 31 Aralık 2018 itibarıyla sistemdeki toplam tutar ise 11 milyon 889 bin TL oldu.
Yatırım miktarı da 4 milyon 570 bin TL'yi buldu. BKY Ağları üzerinden vergi desteğinden faydalanmadan yapılan yatırım miktarı 2017'de 3 milyon 671 bin 500 TL iken 2018 son çeyrekte 2 milyon 550 bin TL'ye çıktı. Hazine'den lisans alan yatırımcıların yaptıkları yatırımın yüzde 75'i vergiden düşülüyor.
Eğer yatırım yaptığı girişim son beş yıl içinde TÜBİTAK, Sanayi Bakanlığı veya KOSGEB'ten destek almışsa, o zaman yatırımın yüzde 100'ünü vergiden düşüyor.
14 MELEK AĞ OLDU
Bireysel yatırımcı dışında akredite olmuş melek ağ sayısı da giderek artıyor. Girişimlere ağlarındaki yatırımcılarla ortak yatırım yaparak büyümelerini sağlayan bu ağlar, ekosistemin büyümesine katkıda bulunuyor.
Melek yatırım ağlarının sayısı 14 oldu. Melek ağlar artarken özellikle bölgesel olarak kurulanlar dikkat çekiyor. İzmir'den EGİAD, Kayseri'den Erban, Çorum'dan Abigem Melek Yatırım ağı bunlara birer örnek.
Bu örneklerin önümüzdeki dönemde artması ve bölgesel yatırımların hızlanması bekleniyor. Yatırımlar genelde teknoloji tabanlı işler olurken, son dönemde global arenada faaliyet gösterebilecek potansiyele sahip girişimlere yatırımların daha fazla olduğu görülüyor.
E-ticaret ve pazaryeri girişimleri yatırım açısından cazibesini koruyor. Bulut, sağlık teknolojileri, yapay zeka, oyun ve fintech gibi alanlar da yatırım anlamında ilgi çekiyor.
Önümüzdeki yıllarda da büyümesi beklenen melek yatırımcılık ekosisteminde lisanlı melek ağı olarak faaliyet gösteren 10 ağa ve kişisel melek yatırımcılara 2019 yatırım planlarını sorduk. İşte meleklerin 2019 planları...
1- BUBA MELEK AĞI
BUBA melek ağı, geçen yıl üç şirkete yatırım yaptı. Çok yeni kurulmuş olan girişim sermayesi yatırım fonuyla da bu yıl bir şirkete yatırımda bulundu. 2018 yılını 1 milyon dolar civarı yatırımla kapattı.
BUBA Ventures Yönetim Kurulu Üyesi Neda Soydan, odaklarındaki alanları, patentli yeni jenerasyon medya teknolojileri, mobil operatör ürün/servisleri, yapay zeka ve loT olarak sıralıyor.
Ayrıca 2019 yılı dördüncü çeyreğinde aktif olacak bir sağlık fonu kurma aşamasında olduklarını da ifade ediyor. Böylece dijital teknolojiler dışında medikal cihazlar, ilaç ve biyomedikal ürünler de odaklandıkları alanlar içerisine dahil olacak.
Soydan, "Yatırımlarımızdan Segmen-tify'a tohum aşamasında yapılan yatırım üç yıl içerisinde yüksek çarpanla büyüdü, ardından da globale açılarak örnek bir exit yapıldı.
BUBA'nın takip ettiği 24 girişimden exit'e yaklaşmış iki girişimi daha bulunuyor. 2020'nin ilk yarısında da iki ayrı başarılı exit hedefimiz var" diyor.
BUBA, 2019 yılında en az sekiz şirkete ve 2018 yılındakinden daha yüksek rakamlarla yatırım yapmayı hedefliyor. Bu yatırımların 2 milyon doları aşması bekleniyor.
2- EGİAD MELEKLERİ
İzmir merkezli Ege Genç İş İnsanları Der-neği'nin kurduğu EGİAD Melek Yatırım ağı, toplam yatırım miktarı 1 milyon TL üzeri olan Fazlagıda ve Dekopasaj girişimlerine yatırım yaptı. Kurulduğu üç yılda beş yatırıma imza atan EGİAD Melekleri sektör ayrımı yapmıyor. Kolay IK ve Fazlagıda en fazla büyüyen yatırımları olarak öne çıkıyor.
EGİAD Melekleri İcra Kurulu Başkanı Frederic Fatih Pagy, yatırım ağı olarak ortak bir karar mekanizmalarının bulunmadığını ve dolayısıyla yatırım için ayırdıkları bir bütçelerinin olmadığını söylüyor. Her yatırımcı kendi risk iştahına ve planlamasına göre hareket ediyor. Pagy, "Bu yıl hedeflerimiz arasında İzmirli girişimcilere biraz daha yakın durmak ve yerel ekosistemin en aktif paydaşı ve üyesi olmak var" diyor.
Bu kapsamda 'TÜSİAD Bu Gençlikte İŞ Var!' 2019 dönemi itibariyle bir girişimcilik programına dönüştü. Programın en çok başvuru aldığı bölgelerden biri olan Ege Bölgesi'ne yönelik tasarlanan 'TÜSİAD Bu Gençlikte İŞ Var! Ege' modeli hayata geçirildi.
3- ERBAN ERCİYES MELEK YATIRIM AĞI
Erban Melek Yatırım Ağı, 2018 yılında üç girişime yatırım yaptı. Şirketlere 3'er milyon TL değerleme yapıldı. Geçen yıl bu şirketlere 2 milyon TL'ye yakın sermaye aktarımı gerçekleştirdi. Biyoteknoloji ve sağlık teknolojisi, önem verdikleri alanlar arasında başı çekiyor. Bu alanların haricinde AR-GE ve yenilik içeren tüm projeler değerlendiriliyor.
Erciyes Teknopark A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Prof Dr Recai Kılıç, Sera Kuluçka Merkezi'nde kabul edilen girişimlerin hızlıca yatırım alma seviyesine getirildiğini söylüyor. Erban, seri üretim aşamasına kadar gelen girişimlere yatırım yapıyor. Kılıç, "Sera'da yatırım yaptığımız bir şirket iki ay içerisinde İtalya ve Polonya'dan 4 milyon dolarlık sipariş almayı başardı. Biyoteknoloji alanında yatırım yaptığımız şirket için akredite laboratuvar kuruyoruz.
Seri üretime geçtiğinde ihraç edilebilecek ürünler üretilmeye başlayacak" diyor. Bu yıl en az 10 girişime yatırım yapılması planlanıyor. 2019 yılı ilk çeyreğinde şimdiden iki biyoteknoloji girişimine yatırım yapıldı. 10 girişime 3 milyon TL'ye yakın sermaye aktarımı planlanıyor.
4- ETOHUM YATIRIMCI AĞI
Etohum, 2018'de geçen yıllarda ortaklık kurduğu 100 girişime odaklandı. Girişim başına en fazla 20 bin dolar yatırım yapıyor. Yatırım için tercih ettiği öncelikli alanlar, nesnelerin interneti (loT), büyük veri, hizmet olarak yazılım (SaaS), fintech ve yapay zeka olarak sıralanıyor. Bunun dışında sağlık ve oyun sektörlerine yönelik girişimlere de yer vermeye çalışıyor.
Startup Turkey 2017 birincisi Tespack'a 2 milyon dolar yatırım yapıldı. Startup İstanbul'da Atar Labs 2,5 milyon Euro yatırım aldı. Ayrıca Tamatem, geçen yılın ocak ayında 2,5 milyon dolar yatırım turunu tamamladı. Bunların dışında Connect2me, Pembe Panjur, İnvidyo, Rent Connect, yurtdışında ise Cambly ve Bookme kendi başarı hikayelerini yaratmış, örnek girişimler olarak sıralanıyor.
Etohum Kurucusu Burak Büyükdemir, "Önümüzdeki yıl da yine girişimcileri desteklemeye ve inandıklarımıza ortak olmaya devam edeceğiz. Etohum olarak girişimlere yalnızca finansman kaynağı sağlamıyor, mentorluk ve network konusunda da destek veriyor ve doğrudan yatırım yaptıkları şirketlere ortak oluyoruz" diyor.
5- GALATA BUSINESS ANGELS
Yatırımcısı olduğu Insider exitiyle 2018'e iyi bir giriş yapan Galata Business Angels (GBA), geçen yıl toplam 1,6 milyon dolarlık yatırım yaparken yatırım yaptığı girişim sayısını 34'e yükseltti. Portföyüne Denebunu.com, Dekopasaj, Tutumluanne, Fazlagıda, Teleporter ve Pubinno girişimlerini eklerken, portföy şirketlerinin toplam değeri 2018 yılı sonunda 315 milyon dolara ulaştı.
Yatırım yaptığı sektörlerde pazaryeri (yüzde 41) ve SaaS (yüzde 37) ağırlığını korurken, VR/AR ve loT gibi sektörler de daha fazla radarına girdi. Insider, GBA yatırımcılarına da dolar bazında 30 çarpanlık bir getiri sağladı. Insider yanında, Garaj Sepeti, Mutlubiev, Fazlagıda, Welcome Pickups, Denebunu, Jetract, Tutumluanne, Pubinno ve Dekopasaj da GBA'nın iyi dönüş beklediği girişimler arasında.
GBA Yönetici Direktörü Ata Uzunhasan, 2019 yılında mevcut portföyü desteklemeye devam ederek toplam yatırımlarını artırmayı ve yeni gelecek girişimlere yatırım yapmayı amaçladıklarını söylüyor. Uzunhasan, "Şubat sonu itibariyle iki yeni şirketin yatırımını tamamlarken, iki portföy şirketimiz de bizden yeniden yatırım alma kararı aldı. Bu ivmenin bizi geçen yılki seviyelerin üzerine getireceğine inanıyorum" diye konuşuyor.
6- İSTANBUL STARTUP ANGELS
İstanbul Startup Angels, 2018 yılında üç şirkete yatırım yaptı. Bu şirketler Carbon, Creosafe ve Bagaj oldu. Geçen yılki yatırım tutarı toplam 1 milyon 200 bin TL olarak gerçekleşti. İstanbul Startup Angels, Startupfon.com ile online yatırım platformu olma yolunda çalışıyor.
Yatırım alanları da özellikle B2B projeler, loT ve fintech olarak sıralanıyor. Bunlarla beraber blockchain ve Al ise yakından takip ettiği alanlar. Tüm bu alanlarda globali hedefleyen girişimler tercih sebebi. Sinemia, 11sight, Scoutium, Instapio ve Buy buddy örnek yatırımları. Ağ, 2019'da fonlarının kurulmasıyla beraber yaklaşık 4 milyon TL yatırım yapmayı hedefliyor.
İstanbul Startup Angels Kurucu Ortağı Gülsüm Çıracı, "Yatırımcılarımızın daha hızlı karar verebilmesi için platform bünyesinde kendi fonumuzu kurmaya başladık. Fon, platformdaki üye yatırımcılarımızla beraber coinvest yapacak" diyor.
Şu ana kadar İstanbul Üniversitesi Entertech A.Ş., Teknopark Ankara A.Ş. ve Hazine Bakanlığı yatırımcılar arasında yer aldı. Bunlar dışında özel yatırımcılardan da fona katılım gerçekleşti. 2019 yılının ikinci yarısında fonun ilk kapanışını yaparak yatırımlara başlaması hedefleniyor. 2019 yılı içerisinde fonla beraber yaklaşık 6-8 arası girişime yatırım yapılacak.
7- İZMİR TİCARET ODASI İŞ MELEKLERİ VE MENTOR AĞI
Mobil teknolojiler, tarım, enerji ve sağlık sektörleri ve oyun sektörü yatırım için ilgi alanına giriyor. Girişimcilerin finansman kaynaklarına erişimlerinin kolaylaştırılması ve potansiyel girişimcilerin cesaret kazanarak ticari hayatta aktif rol almaları amaçlanıyor.
İzmir Ticaret Odası, İzmir Ekonomi Üniversitesi, İzmir Bilim-park, Embryoniks ve İzmir Ekonomi Üniversitesi Teknoloji Transfer Ofisi, bu amaçla uzun süredir çalışıyor. Girişimcilerin projelerine melek yatırım yapmak üzere bu çalışmalara bir yenisini daha ekledi.
İzmir Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Emre Kızılgüneşler, "Girişimcilerimizin projeleri ön elemelerden geçti, girişimcilerimiz yatırımcılarımıza proje sunumlarını gerçekleştirdi, halihazırda ikili görüşmeler devam ediyor. Ben de bu projelerden bazılarına yatırım yapmayı planlıyorum" diyor.
8- KEIRETSU FORUM
Keiretsu, geçen yıl altı girişime yatırım yaptı. Bu girişimlerden Pakolino'ya 220 bin dolar, Mall IQ'ya 45 bin dolar, Toma Bioscience'ye 75 bin dolar, Olev'e 75 bin dolar, Temiz'e 150 bin TL ve Wordego'ya da 50 bin dolarlık yatırım yapıldı. Bu kapsamda toplamda 493 bin dolarlık yatırım gerçekleştirildi.
Keiretsu, daha çok teknoloji ve inovasyon içeren start up'lara yatırım yapıyor. Bu yıl sağlık teknolojileri, seyahat odaklı girişimler ile yapay zeka girişimleri odaklarında olacak. Keiretsu Forum Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı Hulusi Berik, yatırım tarafında ise "ortak yatırım" ve "tamamlayıcı yatırım" gibi finansal işbirliği modellerinin artışa geçeceğini düşünüyor.
Keiretsu, fikir aşamasını geçmiş, şirketleşmiş ya da fatura kesebilecek aşamaya gelmiş start up'ları süreçlerine dahil ediyor. Süreçlere dahil olan start up'lar aldıkları yatırımı ağırlıklı olarak ürünlerini geliştirmek, farklı pazarlara açılmak ve ekiplerini büyütmek için kullanıyorlar. Berik, "Yatırım miktarı konusunda net bir rakam söyleyemiyoruz. Çünkü üyelerimiz yatırım kararlarını kendileri veriyor" diye konuşuyor.
9- ŞİRKET ORTAĞIM
2018 yılında ikisi ikinci tur yatırım olmak üzere üç start up'un ve biri de özel proje olmak üzere toplam dört girişimin yatırımını tamamladı. İkinci tur yatırımları Abone sepeti ve Snapbuy. Moleküler biyoteknoloji alanında üretim yapan Hibrigen adlı girişim ise ilk tur yatırımı.
Ayrıca temel amacı canlı akrep/yılan zehir sağımı sonucunda panzehir ve biyolojik ürünlerin hammaddesini üretip ihraç etmek olan ALBİLA (Alternative Biological Laboratories) adlı projeye ise 40 yatırımcıyla yatırım gerçekleştirdi.
Böylelikle özel yatırımlarla birlikte 2018 yılındaki tüm yatırımlarının toplam tutarı 19 milyon TL oldu. Özellikle sağlık, biyoteknoloji, finansal teknolojiler, üretim, donanım ve ihracata dönük girişimler ilgi alanları arasında.
Şirket ortağım yatırım Ağı Başkanı Mehmet Bul-durgan, bu yılki hedeflerinin ise dört start up ve bir de özel proje olmak üzere beş girişime yatırım yapmak olduğunu söylüyor. Buldurgan, "Start up tarafında yaklaşık 2,5 milyon TL tutarında yatırım hedefliyoruz. Özel proje tarafında ise şu aşamada bir rakam belirtemiyoruz" diyor.
10- TRAngels MELEK YATIRIM AĞI
TRAngels, geçen yıl yapay zeka, bulut ve mobil çözümlere ilişkin projelerle uğraştığı gibi enerji, makine, kimya, biyoteknoloji, medikal, gıda ve tarım alanlarındaki projelerle de ilgilendi. 2018 yılında TRAngels dört projeye toplam 1,4 milyon TL'lik yatırım yaptı.
Ayrıca melek yatırım ağı bünyesinde, her birinde en az dört ve daha fazla melek yatırımcının yer aldığı altı projeye, toplamda 25'ten fazla melek yatırımcıdan 2,9 milyon TL'lik yatırım yapıldı. Böylece TRAngels ortakları ve MYA üyeleri tarafından 2018 yılında toplam altı girişim projesine 4,1 milyon TL yatırım yapılmış oldu. TRAngels MYA Başkanı Mustafa Alper, yatırım yaptıkları girişimin büyük çoğunluğunda hisse değer artışı sağladıklarını ifade ediyor.
Alper, "Bazı girişimlerimizin hisse değerlerini 3-12 katına kadar çıkarıp, bu girişimlerimizin değerlenmiş fiyatlarıyla ikinci tur yatırımları alma noktasına geldik. Bir yandan şirketleri kurumsallaştırırken bir yandan da ilişkilerimizle yeni pazarlara girmelerinin önlerini açtık. Bazılarının yurtdışına açılmalarını sağladık" diyor. TRAngels, bu yıl 3,5-4 milyon TL civarında yatırım yapmayı hedefliyor.
