M. FATİH KÖPRÜ
fatih.kopru@tr.ey.com
www. vergidegundem. com
Veraset ve intikal vergisi (VİV), ismi üzerinde iki ayrı vergiden oluşuyor. Birincisi, hemen herkesin bildiği veraset vergisi. Yani bir kişiye, vefat eden yakınından kalan mal varlığı üzerinden ödenmesi gereken vergi.
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
Üç yılda, her yıl mayıs ve kasım aylarında olmak üzere, toplam altı taksitte ödenebiliyor. Nitekim bu tür bir yükümlülüğü olan kişilerin 2016 yılına ilişkin ilk taksiti bu ayın sonuna kadar ödemeleri gerekiyor.İkinci kısmı ise iki sağ kişi arasında herhangi bir bedel alınmadan, kanundaki tabirle ivazsız olarak (bağış veya hibe şeklinde) gerçekleştirilen mal veya para hareketlerini içeriyor. Örneğin bir kişinin yakınına araba veya ev hediye etmesi, parasını çocuklarına ivazsız bir şekilde paylaştırması gibi durumlarda bu verginin ödenmesi gerekiyor.
Mirasın vergisi, varisler (kendisine miras kalan kişiler) tarafından ödeniyor. İvazsız intikalde ise ivazsız olarak para veya mal sahibi olan kişinin (hediyeyi alan veya kendisine bağış yapılan kişi) bu vergiyi ödemesi gerekiyor.
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına ait mallar, Türkiye’de bulunan mallar ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına intikal eden yurtdışındaki mallar, veraset ve intikal vergisinin konusuna giriyor. Bu yazımızda ayrı ayrı veraset vergisi ve intikal vergisine tabi.
MİRASIN VERGİSİ
Muris, miras bırakan kişi demek. Murisin bıraktığı miras ise “veraset vergisi”ne tabi. Sulh hukuk mahkemelerinden veya noterden veraset ilamı (mirasçılık belgesi) alındıktan sonra, varislerin kendilerine miras kalan menkul ve gayrimenkul malları bir beyanname ile vergi dairesine bildirmeleri gerekiyor.
BEYAN VE ÖDEME SÜRESİ
Veraset vergisinde beyannamenin verilme süresi, ölümün Türkiye’de veya yurtdışında olması ya da varislerin Türkiye’de veya yurtdışında olmasına göre dört ay ila sekiz ay arasında değişiyor.
En çok rastlanan, ölümün ve mirasçıların Türkiye’de olması durumunda, veraset ve intikal vergisi beyannamesinin dört ay içerisinde verilmesi gerekiyor. Yukarıda da belirttiğimiz gibi, beyannamede gösterilen vergi ise üç yılda, her yıl mayıs ve kasım aylarında olmak üzere, toplam altı taksitte ödeniyor.
BEYAN EDİLECEK KIYMETLER
Beyannamede miras kalan aşağıdaki kıymetlerin her birinin ayrı ayrı bildirilmesi gerekiyor: Gayrimenkuller, Banka varlıkları (mevduat, repo, fon vb.), Hisse senedi ve tahviller, Motorlu araçlar (otomobil, minibüs vb.) ve diğer taşıt araçları, Alacaklar. Beyan edilecek yukarıdaki malların değerleri Vergi Usul Kanunu’na göre bulunuyor.
GİDERLER
Beyan edilecek malların değerlerinden beyannamede gösterilmek şartıyla aşağıdaki giderler indirilebiliyor: Veraset yoluyla gerçekleşen intikallerde murisin (ölenin) belge ile ispatlanabilen borçları ile vergi borçları,
T.C. tabiyetinde olan şahıslara ait mallardan yabancı memleketlerde bulunanlarla ilgili borçlar ve yabancı memleketlerde bu mallar dolayısıyla alınan veraset ve intikal vergileri, Cenazenin teçhiz ve gömülmesi için yapılan masraflar.
EŞ VE ÇOCUK AVANTAJLI
Miras kalan varlıklar için bazı istisnalar da söz konusu. Buna göre 2016 yılında eş, çocuklar (evlatlıklar dahil) ve torunlardan her birine isabet eden miras hissesi 170 bin 86 liradan az ise bu kişiler veraset ve intikal vergisi ödemiyorlar. Çocuk ve torun bulunmaması durumunda eşe isabet eden miras hissesi için istisna tutar 340 bin 381 lira olarak uygulanıyor.
Ancak bu kişilerin vergi ödemeyecek olmaları beyanname vermeyecekleri anlamına gelmiyor. Veraset yoluyla intikal eden malların değeri istisna tutarın altında olsa dahi varislerin her birinin beyanname vermesi gerektiği unutulmamalı.
Yukarıda sayılanlar dışındaki mirasçılar için ise herhangi bir istisna tutar söz konusu olmadığından miras payının tamamı üzerinden veraset vergisi ödemeleri gerekiyor.
İNTİKAL VERGİSİ
Bazı kişilerin, -belki de çoğu zaman vergiden kaçma amaçlı olarak- mal varlıklarını, sağken ve bedelsiz olarak çocuklarına devrettikleri biliniyor. Doğru, bu durumda veraset vergisinden kurtulmuş oluyorlar. Ama bu işlemin intikal vergisinin konusuna girdiği hususu genellikle gözden kaçırılıyor. Sadece çocuklara değil akrabalara veya ihtiyaç sahibi diğer kişilere yapılan bu tür yardımların da intikal vergisine tabi olduğu unutulmamalı.
Gerek aile içi gerekse akrabalar arasındaki bu aktarımlar için küçük bir istisna tutar söz konusu. 2016 yılı için 3 bin 918 lira. Bu tutarı aşan yardımların hepsi aslında verginin konusuna giriyor. Kendilerine bağış veya yardım yapılanların bir ay içinde beyanname vererek, istisnayı aşan kısım üzerinden vergi ödemeleri gerekiyor.
VERGİ ORANI
Verginin oranı da veraset vergisine göre çok yüksek. Veraset vergisinin oranı yüzde 1’den başlarken intikal vergisi yüzde 10’dan başlayıp, tutar yükseldikçe beşer puan artmak suretiyle, yüzde 30’a kadar yükseliyor. Vergi oranları yukarıdaki tabloda yer alıyor.
Ancak bir kişiye ana, baba, eş ve çocuklarından ivazsız mal intikali halinde tablodaki oranların yarısı (yüzde 5, yüzde 7,5 gibi) dikkate alınabiliyor.
Örneğin üniversiteye başlayan çocuğa 50 bin liraya bir araba alındığını ve ruhsatın da çocuğun üzerine yapıldığını varsayalım. Bu tutar 3 bin 918 lirayı aştığından intikal vergisine tabi. Vergi ise aşan kısım olan 46 bin 82 lira üzerinden yüzde 5 (çocuk olduğu için yüzde 10’un yarısı) oranına göre 2 bin 304 lira olarak hesaplanıyor.
Bu verginin ruhsat sahibi çocuk tarafından beyan edilerek ödenmesi gerekiyor. Veraset vergisinde olduğu gibi bu vergi de, her yılın mayıs ve kasım aylarında olmak üzere üç yılda altı eşit taksitte ödenebiliyor.
ŞANS OYUNLARI
Şans oyunları (at yarışı, futbol müsabakaları gibi) ile yarışma ve çekilişlerde kazanılan ikramiyeler de ivazsız intikal kabul ediliyor. Ama ikramiye 3 bin 918 liradan azsa vergi ödenmesine gerek yok. Bu tutarı aşanlarda ise aşan kısım intikal vergisine tabi tutuluyor.
Ancak bu vergi için ikramiyeyi kazanan kişi tarafından beyanname verilmesi söz konusu değil. Vergi, şans oyunlarını veya yarışma ve çekilişi düzenleyen kişi ve kurumlar tarafından, kazanılan ikramiyeden kesiliyor ve devlete yatırılıyor. Verginin oranı ise sabit, yüzde 10 olarak uygulanıyor.
Milli Piyango İdaresi tarafından düzenlenen çekilişlerden (milli piyango, sayısal loto, şans topu vb) kazanılan ikramiyelerin ise tamamı veraset ve intikal vergisinden istisna. Bu yüzden tutarı ne olursa olsun kazanılan söz konusu ikramiyeler üzerinden hiçbir vergi kesintisi yapılmıyor.
HABERİ OLUNCA
Beyanname verilmemesi veya beyanname verilmekle birlikte bazı malların bu beyannamede gösterilmemesi halinde, veraset ve intikal vergisi mükellefiyeti, bu durumun idarece tespit edildiği tarihten itibaren başlıyor. Bunun anlamı, malların intikal tarihi üzerinden ne kadar zaman geçerse geçsin, veraset ve intikal vergisinin intikalin tespit edildiği tarihten itibaren istenebiliyor olması.
İdarece bu tespitin yapılması halinde, önce mükellef beyana davet ediliyor. 15 gün içerisinde beyannamesini veren mükelleften vergi ziyaı cezası veya gecikme faizi talep edilemiyor. Üstelik vergi matrahı olarak da intikal eden malın güncel değeri değil, intikalin gerçekleştiği tarihteki değeri dikkate alınıyor. Bu mükellefler de hesaplanan vergiyi üç yılda, altı eşit taksitte ödeyebiliyorlar.
