Petrol fiyatlarının son iki yılda yüzde 60’tan fazla gerilemesi, Türkiye’nin petrol ihracatçısı çevre ülkelerle dış ticaretine olumsuz yansıyor. Düşen petrol fiyatları enerji faturasına olumlu etki yapsa da, petrol gelirleri düşen ülkelerin kısılan talepleri nedeniyle ihracatta kayıp var. Yakın coğrafyadaki 12 petrol devine yapılan ihracat ocak-kasım döneminde yüzde 15,6 geriledi.
ARAM EKİN DURAN
eduran@ekonomist. com. tr
Son 12 yılın en düşük seviyelerine gerileyen petrol fiyatları, bir yandan enerjide ithalata bağımlı Türkiye’nin petrol ve doğalgaz faturasını düşürürken, diğer yandan petrol üreticisi çevre ülkelerle ticaretini vuruyor.
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
Türk ihracatçıları, Irak, Iran, Rusya, Suudi Arabistan ve BAE gibi ülkelerde kısılan iç talep nedeniyle yüzde 10’ları aşan ihracat kayıpları yaşıyor. Buna bir de bölgesel çatışma ortamı ve Rusya krizi gibi etkenler eklenince, 2015’te dış ticarette yaşanan gerilemenin 2016’da da devam edeceği endişesi büyüyor.
Türkiye ihracatçılar Meclisi’nin (TİM) Ekonomist için derlediği verilere göre, petrol fiyatlarındaki gerilemeyle birlikte Türkiye’nin bu ülkelere olan ihracatındaki kan kaybı da giderek artıyor.
TİM Başkanı Mehmet Büyükekşi, Türkiye’nin petrol ihracatçısı ülkelere olan ihracatının yüzde 11’lik kayıpla 55 milyar dolara gerilediğini belirtiyor.
İthalatın ise yüzde 20 düşüşle 67 milyar dolara geldiğini ifade eden Büyükekşi, bölgesel gelişmelerin de etkisiyle Rusya’ya ihracatın yüzde 38, Irak’a ihracatın yüzde 18, Nijerya’ya ihracatın yüzde 28 ve Umman’a ihracatın yüzde 33 düştüğüne işaret ediyor.
DEVLERE NE OLDU?
Ocak 2014’te 107 dolardan işlem gören Brent petrolün varil fiyatı, 8 Ocak 2016 itibariyle 33,5 dolara kadar geriledi. Aynı dönemde Batı Teksas tipi ham petrolün varil fiyatı ise 92 dolardan 33 dolara gerilemiş durumda.
Dünyada en fazla petrol ihraç eden 20 ülke, 2014 yılında toplam 1,3 trilyon dolarlık petrol satışı gerçekleştirdi. Bu aynı zamanda toplam petrol ihracatının yaklaşık yüzde 90’ını oluşturuyor. En çok ham petrol ihraç edenülkeler ise 268 milyar dolarla Suudi Arabistan, 154 milyar dolarla Rusya ve 98 milyar dolarla Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) oldu.
Dünya Ticaret Örgütü’nün (DTÖ) verilerine göre, bu ülkelerin toplam ihracatları 2015 Ocak-Eylül döneminde önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 20 düşüşle 3,5 trilyon dolar olarak gerçekleşti. İthalatları ise yüzde 13,6 kayıpla 3,3 trilyon dolar oldu. Ülke bazında bakıldığında ise Suudi Arabistan yüzde 41, Rusya yüzde 32, Irak yüzde 43, Kuveyt yüzde 48 ve İran yüzde 29 ihracat gerilemesi yaşadı.
BÜTÇELER AÇIK VERİYOR
Petrol fiyatlarındaki gerileme ve bölgedeki çatışmalar nedeniyle artan askeri maliyetler, Türkiye ile ticaret yapan yakın coğrafyadaki petrol ülkelerinin bütçelerini zorluyor. Bilkent Üniversitesi Öğretim Görevlisi ve Petrol Mühendisleri Odası Enerji Çalışma Grubu Başkanı Necdet Pamir, petrol fiyatlarının 110 dolarlardan 35 dolarlara düşmesinin Türkiye’ye hem olumlu hem de olumsuz yansımaları olduğuna dikkat çekiyor.
Türkiye’nin satın aldığı doğalgazın fiyatının petrol fiyatlarına endeksli olması nedeniyle enerji faturasında kayda değer bir düşüş olduğunu anlatan Pamir, “Öte yandan düşen kâr marjları petrolden geçinen bu ülkelerde önemli bütçe dengesizliği yaratıyor. Bu da ticareti vuruyor” değerlendirmesinde bulunuyor.
İFLAS UYARISI VAR
Bu noktada, özellikle son IMF raporunda Suudi Arabistan’ın petrol fiyatlarındaki gerilemenin sürmesi halinde beş yıl sonra iflas edebileceği öngörüsünü hatırlatmakta fayda var. BAE, Katar, Umman, İran, Cezayir gibi bölgedeki diğer petrol ülkeleri açısından ise durum daha da vahim,
Necdet Pamir, Suudi Arabistan’ın 2014’te 285 milyar dolar olarak gerçekleşen petrol ihracatı gelirinin 2015’te 150 milyar dolarlara gerilediğini, İran’da ise petrol gelirlerinin 60 milyar dolardan 25-30 milyar dolara düştüğünü anlatıyor.
Pamir, şöyle devam ediyor: “Türkiye’nin ticari ortakları konumundaki bu ülkelerin tamamında aynı oranda kayıplar yaşanıyor. Ancak petrol kayıpları konusunda Suudi Arabistan ve Rusya’nın dayanma gücü daha fazla. Çünkü Suudi Arabistan’ın müthiş bir döviz rezervi var.
Rusya ise petrol gelirine çok ihtiyaç duymasına rağmen büyük bir silah satıcısı olduğu için bir süre daha zararlarını kompanse edebilir.”
KÖRFEZ TASARRUFA GİDİYOR
Petrol fiyatlarının 110 dolarlardan 35 dolarlara kadar gerilemesi, son bir yılda bu ülkelerdeki taahhüt işlerinde ciddi tasarruf tedbirleri uygulanmasına neden oldu. Pek çok inşaat şirketi projelerinde kısıntıya gitmek zorunda kaldı. Türk şirketler de bu kısıntılardan nasibini alıyor.
Dünyanın en iyi 250 müteahhidi arasında gösterilen ve özellikle NATO için hayata geçirdiği projelerle adını duyuran Yenigün İnşaat, son dönemde Körfez ülkelerine yönelen Türk firmalarının başında geliyor. Şirket, Suudi Arabistan’da 2014 sonunda sözleşmesine imza attığı 250 milyon dolarlık bir hastane inşa edecek.
Yenigün İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Mithat Yenigün, bu ülkelerdeki altyapı yatırımları konusunda devletlerin ciddi kısıntıya gittiğini belirtiyor. Buna karşın hala bölgedeki yatırım fırsatlarının devam ettiğine de vurgu yapan Yenigün, “Bu ülkelere uzun vadeli bakmak ve umutsuzluğa kapılmamak gerekiyor’ diye konuşuyor.
TURİST SAYISI DA DÜŞÜYOR
Petrol ihracatçısı ülkelerden Türkiye'ye gelen turist sayısı da 2015 yılı Ocak-Kasım döneminde yüzde 4 düşüşle 14,3 milyon olarak gerçekleşti. En fazla turist gerilemesi yüzde 18'le Rusya'da yaşandı. Öte yandan en fazla artış ise yüzde 32 ile Suudi Arabistan ve yüzde 29'la Irak'tan gerçekleşti.
Fakat Irak'taki artışta bölgeden Türkiye'ye sığınan göçmenlerin etkisini not etmekgerekiyor. Uzmanlar, genel turist rakamlarıyla uyumlu olan turist düşüşünün ciddi bir sorun olmadığı görüşünde.
Ancak buradaki asıl önemli noktanın turistlerin yaptığı harcamalardaki gerileme olduğuna dikkat çekiliyor. Son yıllarda Türkiye'deki aşırı harcamalarıyla dikkat çeken Körfez vatandaşlarının petrol fiyatlarının yarattığı durgunluk nedeniyle artık tatillerinde ‘daha tutumlu' davrandıkları ifade ediliyor.
ARAM EKİN DURAN
eduran@ekonomist. com. tr
Son 12 yılın en düşük seviyelerine gerileyen petrol fiyatları, bir yandan enerjide ithalata bağımlı Türkiye’nin petrol ve doğalgaz faturasını düşürürken, diğer yandan petrol üreticisi çevre ülkelerle ticaretini vuruyor.
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
Türkiye ihracatçılar Meclisi’nin (TİM) Ekonomist için derlediği verilere göre, petrol fiyatlarındaki gerilemeyle birlikte Türkiye’nin bu ülkelere olan ihracatındaki kan kaybı da giderek artıyor.
TİM Başkanı Mehmet Büyükekşi, Türkiye’nin petrol ihracatçısı ülkelere olan ihracatının yüzde 11’lik kayıpla 55 milyar dolara gerilediğini belirtiyor.
İthalatın ise yüzde 20 düşüşle 67 milyar dolara geldiğini ifade eden Büyükekşi, bölgesel gelişmelerin de etkisiyle Rusya’ya ihracatın yüzde 38, Irak’a ihracatın yüzde 18, Nijerya’ya ihracatın yüzde 28 ve Umman’a ihracatın yüzde 33 düştüğüne işaret ediyor.
DEVLERE NE OLDU?
Ocak 2014’te 107 dolardan işlem gören Brent petrolün varil fiyatı, 8 Ocak 2016 itibariyle 33,5 dolara kadar geriledi. Aynı dönemde Batı Teksas tipi ham petrolün varil fiyatı ise 92 dolardan 33 dolara gerilemiş durumda.
Dünyada en fazla petrol ihraç eden 20 ülke, 2014 yılında toplam 1,3 trilyon dolarlık petrol satışı gerçekleştirdi. Bu aynı zamanda toplam petrol ihracatının yaklaşık yüzde 90’ını oluşturuyor. En çok ham petrol ihraç edenülkeler ise 268 milyar dolarla Suudi Arabistan, 154 milyar dolarla Rusya ve 98 milyar dolarla Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) oldu.
Dünya Ticaret Örgütü’nün (DTÖ) verilerine göre, bu ülkelerin toplam ihracatları 2015 Ocak-Eylül döneminde önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 20 düşüşle 3,5 trilyon dolar olarak gerçekleşti. İthalatları ise yüzde 13,6 kayıpla 3,3 trilyon dolar oldu. Ülke bazında bakıldığında ise Suudi Arabistan yüzde 41, Rusya yüzde 32, Irak yüzde 43, Kuveyt yüzde 48 ve İran yüzde 29 ihracat gerilemesi yaşadı.
BÜTÇELER AÇIK VERİYOR
Petrol fiyatlarındaki gerileme ve bölgedeki çatışmalar nedeniyle artan askeri maliyetler, Türkiye ile ticaret yapan yakın coğrafyadaki petrol ülkelerinin bütçelerini zorluyor. Bilkent Üniversitesi Öğretim Görevlisi ve Petrol Mühendisleri Odası Enerji Çalışma Grubu Başkanı Necdet Pamir, petrol fiyatlarının 110 dolarlardan 35 dolarlara düşmesinin Türkiye’ye hem olumlu hem de olumsuz yansımaları olduğuna dikkat çekiyor.
Türkiye’nin satın aldığı doğalgazın fiyatının petrol fiyatlarına endeksli olması nedeniyle enerji faturasında kayda değer bir düşüş olduğunu anlatan Pamir, “Öte yandan düşen kâr marjları petrolden geçinen bu ülkelerde önemli bütçe dengesizliği yaratıyor. Bu da ticareti vuruyor” değerlendirmesinde bulunuyor.
İFLAS UYARISI VAR
Bu noktada, özellikle son IMF raporunda Suudi Arabistan’ın petrol fiyatlarındaki gerilemenin sürmesi halinde beş yıl sonra iflas edebileceği öngörüsünü hatırlatmakta fayda var. BAE, Katar, Umman, İran, Cezayir gibi bölgedeki diğer petrol ülkeleri açısından ise durum daha da vahim,
Necdet Pamir, Suudi Arabistan’ın 2014’te 285 milyar dolar olarak gerçekleşen petrol ihracatı gelirinin 2015’te 150 milyar dolarlara gerilediğini, İran’da ise petrol gelirlerinin 60 milyar dolardan 25-30 milyar dolara düştüğünü anlatıyor.
Pamir, şöyle devam ediyor: “Türkiye’nin ticari ortakları konumundaki bu ülkelerin tamamında aynı oranda kayıplar yaşanıyor. Ancak petrol kayıpları konusunda Suudi Arabistan ve Rusya’nın dayanma gücü daha fazla. Çünkü Suudi Arabistan’ın müthiş bir döviz rezervi var.
Rusya ise petrol gelirine çok ihtiyaç duymasına rağmen büyük bir silah satıcısı olduğu için bir süre daha zararlarını kompanse edebilir.”
KÖRFEZ TASARRUFA GİDİYOR
Petrol fiyatlarının 110 dolarlardan 35 dolarlara kadar gerilemesi, son bir yılda bu ülkelerdeki taahhüt işlerinde ciddi tasarruf tedbirleri uygulanmasına neden oldu. Pek çok inşaat şirketi projelerinde kısıntıya gitmek zorunda kaldı. Türk şirketler de bu kısıntılardan nasibini alıyor.
Dünyanın en iyi 250 müteahhidi arasında gösterilen ve özellikle NATO için hayata geçirdiği projelerle adını duyuran Yenigün İnşaat, son dönemde Körfez ülkelerine yönelen Türk firmalarının başında geliyor. Şirket, Suudi Arabistan’da 2014 sonunda sözleşmesine imza attığı 250 milyon dolarlık bir hastane inşa edecek.
Yenigün İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Mithat Yenigün, bu ülkelerdeki altyapı yatırımları konusunda devletlerin ciddi kısıntıya gittiğini belirtiyor. Buna karşın hala bölgedeki yatırım fırsatlarının devam ettiğine de vurgu yapan Yenigün, “Bu ülkelere uzun vadeli bakmak ve umutsuzluğa kapılmamak gerekiyor’ diye konuşuyor.
TURİST SAYISI DA DÜŞÜYOR
Petrol ihracatçısı ülkelerden Türkiye'ye gelen turist sayısı da 2015 yılı Ocak-Kasım döneminde yüzde 4 düşüşle 14,3 milyon olarak gerçekleşti. En fazla turist gerilemesi yüzde 18'le Rusya'da yaşandı. Öte yandan en fazla artış ise yüzde 32 ile Suudi Arabistan ve yüzde 29'la Irak'tan gerçekleşti.
Fakat Irak'taki artışta bölgeden Türkiye'ye sığınan göçmenlerin etkisini not etmekgerekiyor. Uzmanlar, genel turist rakamlarıyla uyumlu olan turist düşüşünün ciddi bir sorun olmadığı görüşünde.
Ancak buradaki asıl önemli noktanın turistlerin yaptığı harcamalardaki gerileme olduğuna dikkat çekiliyor. Son yıllarda Türkiye'deki aşırı harcamalarıyla dikkat çeken Körfez vatandaşlarının petrol fiyatlarının yarattığı durgunluk nedeniyle artık tatillerinde ‘daha tutumlu' davrandıkları ifade ediliyor.
