Gıda perakendesinde son dönemde format savaşı yaşanıyor. İndirim marketlerinin hızlı büyümesi sektördeki dengeleri değiştirdi. Fiziksel mağaza açılışları yavaşlarken e-ticaretin yıldızı parlıyor. 2020'de e-ticarette gıda satışlarının yüzde 40 artması bekleniyor.
AYŞEGÜL SAKARYA PEHLİVAN
asakarya@ekonomist.com.tr
2019'u 170 milyar TL ciroyla bitirmeye hazırlanan gıda perakendesi, bu yıl perakende sektörünün lokomotifi oldu.
Gıda perakende cirosu enflasyondan arındırıldığında yüzde 7 büyürken, mağaza sayısı yüzde 11, metrekare büyüklüğü yüzde 6, çalışan sayısı yüzde 6 arttı.
Maliyet artışını yönetmeye ve verimliliğe odaklanan gıda perakende sektöründe son yıllarda format savaşları hızlandı. İndirim marketlerin hızlı büyümesi sektördeki dengeleri değiştirdi.
Türkiye'nin en büyük gıda perakende şirketlerinin rakamları da sektördeki büyümenin trendlerini yansıtıyor. 2016'dan bu yana yüzde 60,5 ile mağaza sayısını en fazla artıran şirket Şok oldu. Şok'un mağaza sayısı 7 bini geçti.
BİM'in mağaza sayısını yüzde 45 artarak 8 bin 152'ye çıkarken, A101'inki ise yüzde 42,9 artarak 9 bine ulaştı. Mağaza sayısında Migros yüzde 36, Carrefoursa ise yüzde 13,3 büyüdü.
DISCOUNT HIZLI BÜYÜYOR
Son yıllarda hızlanan discount market büyümesi, önümüzdeki dönemde devam edecek.
Perakende araştırma şirketi Ortakalan'ın yaptığı araştırmaya göre, 2026 yılı sonuna kadar discount zincirler yüzde 50 büyümeyle toplamda 36 bin mağazaya ulaşacak.
2020 yılından sonraki süreçte discount segmentinde fiziksel mağaza artış oranında yavaşlama olacak.
Diğer zincirler gibi discount markalar da e-ticaret kanallarını etkin kullanmaya başlayacak. Yerel perakendecilerin de rekabete katılmasıyla 2020 yılında e-ticarette gıda satışlarının yüzde 40 artması bekleniyor.
PERAKENDECİLERİN HEDEFLERİ
Discount marketler 2019'da da hızlı büyüme sürecini devam ettirdi. A101,2019'u büyümeyle bitirmeye hazırlanan markalardan biri oldu. 2019'u 26 milyar TL ciroyla kapatmaya hazırlanan şirket, 9 bin mağazaya ulaşacak.
2020 hedefi ise ciroda yüzde 38 büyüme sağlamak ve 750 yeni mağaza açmak. 2020'nin daha iyi bir yıl olacağını söyleyen A101 CEO'su Erhan Bostan, "Her mağazamıza sevkiyat yapacak konuma geldik. Bu, sebze, meyve, günlük süt ve ekmek gibi alanlarda daha faal olmamızı sağlayacak" diyor.
BİM, 2019'da mağaza sayısını 8 bin 152'ye çıkardı. 44 bin olan çalışan sayısı ise 50 bin 668'e ulaştı. 2020 yılında da benzer bir büyüme hedefliyor.
Yıldız Holding bünyesindeki Şok ise yılın ilk dokuz ayında 270 milyon TL yatırım yaparak 851 yeni mağaza açtı ve 3 bin 700 kişiye ilave istihdam sağladı.
YERELLERDE DARALMA SÜRECEK
Discount marketlerin çoğalması sonrasında sebze ve meyve ürünleriyle farklılaşan yerel zincirler son dönemde rakiplerin de bu alana el atmasıyla zorlanmaya başladı. Toplam 38 milyar TL cirosu bulunan yerel zincirlerde kârlılık sorunu devam ediyor.
Mevcut 200 yerel zincir markasından yaklaşık 60'ının sektörden ayrılması bekleniyor. Ortakakıl Kurucusu ve Onur Market Yönetim Kurulu Üyesi Erdal Tüfekçi, iş modelini iyi oturtan ve kârlılığa odaklanan şirketlerin ayakta kalacağını söylüyor.
Ulusal zincirler ise istikrarlı büyümesine devam edecek. 2026 yılı sonuna kadar ulusal zincirlerin yüzde 26 büyümeyle toplamda 4 bin 200 mağazaya ulaşması bekleniyor. Önümüzdeki dönemde perakendenin yapısı bir miktar daha değişecek gibi görülüyor.
Gıda Perakendecileri Derneği Başkanı Galip Aykaç, başarı formülünün ortaya çıkan forma-tın kurallarını doğru uygulamaktan geçtiğini söylüyor. Geleneksel kanal ile modern kanalın birbirlerine uyumlu olduğu konseptlerin öne çıkması bekleniyor.
2020'DE ÖNE ÇIKACAK 4 EĞİLİM
1- E-ticaret yatırımları artmaya devam edecek. A101 gibi discount zincirleri de e-ticareti geliştirecek.
2- Gıda perakende mağazaları küçülürken hipermarketler adeta bir yeme-içme noktası olmaya başladı.
3- Enflasyon indirimli ürünlerin önemini artırdı. Hem private label hem de promosyonlu ürünlerin toplam ciro içindeki payı hızla artıyor.
4- Gıdada kârlılığı yüksek olan unlu mamuller, hazır gıdalar, donuk ürünler ve market markalı ürünler öne çıkıyor.
PERAKENDE YASASI GÜNDEMDE
Sektörde birkaç yılda sepetler küçülürken alışveriş sıklığı arttı. Hazır giyimi sarsan e-ticaret gıda perakendecilerinin gündemine de büyük bir hızla girdi.
Gıda perakende şirketleri tüm bu değişimleri yönetmeye çalışırken bir taraftan da mağaza açmaya devam ediyor.
Diğer taraftan gıda perakende sektörünün gündemindeki en önemli konulardan biri de yeni perakende yasası.
Ticaret Bakanlığı'nın gündeminde olan taslakta market markalı ürünlerin satışının yüzde 20 ile sınırlandırılması planlanıyor. Gündemdeki bir diğer konu da marketlerin pazar günü kapatılması.
Başta discount marketler olmak üzere sektör temsilcileri her iki uygulamanın da tüketiciyi mağdur edeceği kanısında. Yerel marketler ise private label ürünlerin sektörde markalaşmanın önüne geçtiğini savunuyor.
Türkiye Perakendeciler Federasyonu Başkanı Ömer Düzgün, "Markaların yıllık büyümesi yüzde 5-8 arasında gerçekleşirken private label ürünlerde bu oran yüzde 20'lere kadar ulaşıyor.
Private Label üretim yapan kurumların pazarlama, reklam, dağıtım yatırımı olmadığı için markalı üreticilerin, bu ülkeye kattıkları katma değer azalıyor. Maalesef gerekli önlemler alınmazsa ülkemizde marka kalmayacak" diyor.
Galip Aykaç ise tam tersine market markalı ürünlere kısıtlama getirilmesinin sektöre ve tüketiciye zarar vereceğini düşünüyor. Marketlerin pazar günleri kapalı olmasının istihdam kaybı yaratacağına da dikkat çekiyor.
Aykaç, "Hiç kimseye fayda sağlamayacak. Ticaretin böyle kısıtlanması hem sektörün hem de ülkenin gelişiminin önüne geçer" diye konuşuyor. Sektör temsilcileri taslağın tekrar ele alınması gerektiğini düşünüyor.
E-TİCARET ATAĞI
Ulusal markalar ise son dönemde mağaza açmanın yanı sıra e-ticaretle büyüyor. 2019'un ilk dokuz ayında 4,6 milyar TL ciroya ulaşan Carrefoursa, e-ticarete odaklanan şirketlerden biri.
Online marketini mayıs ayında yenileyen şirket, satışlarını da yüzde 86 oranında artırdı. Şirket, cironun içinde yüzde 1-2 arasında olan e-ticaretin payını iki yılda yüzde 5-10 seviyesine getirmeyi hedefliyor.
2019 için 250 milyon TL yatırım bütçesi ayıran Migros, bu bütçenin üçte birini dijitalleşmeye ve verimlilik projelerine harcıyor.
Migros Sanal Market'in bugün 1,7 milyonu aşkın kullanıcısı var. Büyüme oranı şirket büyümesinin 3-4 katı seviyesinde. Şirket, MKolay ve Migros Hemen gibi uygulamalar geliştirdi.
