Yeni SGK borç yapılandırması yürürlüğe girdi: Artılar, eksiler

10 Haziran 2021 | 10:40

Borç yapılandırmasına ilişkin kanun bugün yürürlüğe girdi. Milyonlarca kişiyi ilgilendiren kanun kapsamında hangi sosyal güvenlik borçları yapılandırılacak? Başvuru ve ödeme süresi ne? EY Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Hizmetleri Direktörü Dr. Hakkı Demirci, merak edilen sorulara yanıt verdi, borç yapılandırmasında yaşanan sorunları ve çözüm önerilerini sıraladı...

EY Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Hizmetleri Direktörü Dr. Hakkı Demirci

Bazı alacakların yeniden yapılandırılması ile bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına ilişkin Kanun 3 Haziran 2021 tarihinde 7326 Kanun numarası ile TBMM’de kabul edildi. Kanun bugünkü Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. En son 17 Kasım 2020 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 7256 sayılı Kanun ile getirilen borçların yeniden yapılandırılması düzenlemesinden sonra tekrar benzer bir düzenleme yapma ihtiyacı hasıl oldu. Her iki düzenlemede yapılandırma kapsamındaki Sosyal Güvenlik Kurumuna olan borçlar konusunda bir farklılık bulunmuyor. Bu yazımızda yapılandırmanın SGK kısmı ile ilgili ana başlıklara yer verdik.

Hangi sosyal güvenlik borçları yapılandırılacak?

2021 yılı Nisan ayı ve önceki aylara ilişkin olup Kanunun yayımı tarihinden önce tahakkuk ettiği hâlde ödenmemiş olan;

a) Sigortalılık statülerinden(işçi-memur-bağ/kur) kaynaklanan; sigorta primi, emeklilik keseneği ve kurum karşılığı, işsizlik sigortası primi, sosyal güvenlik destek primi ile bunlara bağlı gecikme cezası ve gecikme zammı alacakları,
b) İsteğe bağlı sigorta primi ve topluluk sigortası primleri
c) Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından takip edilen damga vergisi, özel işlem vergisi ve eğitime katkı payları
d) 30/4/2021 tarihine kadar (bu tarih dâhil) bitirilmiş olan özel nitelikteki inşaatlar ile ihale konusu işlere ilişkin yapılan ön değerlendirme, araştırma veya tespit sonucunda bulunan eksik işçilik tutarı üzerinden hesaplanan sigorta primi ile bunlara bağlı gecikme cezası ve gecikme zammı alacakları,
e) 30/4/2021 tarihinden önce (bu tarih dâhil) işlenen fiillere ilişkin olup bu Kanunun yayımı tarihinden önce kesinleştiği hâlde bu Kanunun yayımı tarihi itibarıyla ödenmemiş olan idari para cezaları ile bunlara bağlı gecikme cezası ve gecikme zammı alacakları, asılları ile bu alacaklara ödeme sürelerinin bittiği tarihlerden bu Kanunun yayımı tarihine kadar geçen süre için Yİ-ÜFE aylık değişim oranları esas alınarak hesaplanacak tutarın, bu Kanunda belirtilen süre ve şekilde ödenmesi hâlinde, bu alacaklara uygulanan gecikme cezası ve gecikme zammı gibi fer’i alacakların tamamının tahsilinden vazgeçilmektedir.

30/4/2021 tarihinden önce (bu tarih dâhil) işlenen fiillere ilişkin olup bu Kanunun yayımı tarihinden önce kesinleştiği hâlde bu Kanunun yayımı tarihi itibarıyla ödenmemiş olan idari para cezası asıllarının yüzde 50’si ile bu tutara ödeme sürelerinin bittiği tarihlerden bu Kanunun yayımı tarihine kadar geçen süre için Yİ-ÜFE aylık değişim oranları esas alınarak hesaplanacak tutarın, bu Kanunda belirtilen süre ve şekilde ödenmesi hâlinde, idari para cezası asıllarının kalan yüzde 50’si ile idari para cezasına uygulanan gecikme cezası ve gecikme zammı gibi fer’i alacaklarının tamamının tahsilinden vazgeçilmektedir.

4 (b) kapsamındaki sigortalıların genel sağlık sigorta borçlarına yapılandırma

5510 sayılı Kanunun 4 (b) kapsamındaki sigortalılar ile ek 5 ve ek 6. maddeleri kapsamında sigortalı olanların, bu kapsamındaki borçlarını yapılandırmaları hâlinde, yapılandırılan borç haricinde 60 günden fazla borçlarının bulunmaması veya bu borçlarını taksitlendirmiş veya yapılandırmış olup ödeme yükümlülüklerini de yerine getiriyor olmaları ve yapılandırılan borçlarının ilk taksitini ödemeleri kaydıyla genel sağlık sigortasından yararlanabileceklerdir.

Herhangi bir sosyal güvencesi olmayanların genel sağlık sigortası borçlarına yapılandırma

Genel sağlık sigortası tescili resen yapılmış olmasına rağmen gelir testine hiç başvurmayanlardan 30/11/2021 tarihine kadar gelir testine başvuran kişilerin genel sağlık sigortası prim borçları gelir testi sonucuna göre yeniden hesaplanacak.

2021 yılı Nisan ayı ve önceki aylara ilişkin tahakkuk ettiği hâlde ödenmemiş olan GSS prim borçlarının 31/12/2021 tarihine kadar ödenmesi halinde gecikme cezası ve gecikme zammı gibi fer’i alacakların tamamının tahsilinden vazgeçilecek.

Sigortalılıkları durdurulan 4 (b) sigortalıların borçları yapılandırılıyor

Köy ve mahalle muhtarları, kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar ile tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan tescilleri yapıldığı hâlde prim borçları nedeniyle sigortalılık süreleri durdurulmuş olanlardan bu Kanunun yayımı tarihi itibarıyla ihya edilmemiş olanların kendileri veya hak sahipleri, bu Kanunun yayımı tarihini takip eden ay başından itibaren dört ay içinde Kuruma müracaat ederek, durdurulan süreleri için ödeyecekleri prim tutarının, süreleri durdurulmamış gibi değerlendirilerek yapılandırma kapsamında hesaplanmasını talep edebileceklerdir. Hesaplanan borcun tamamının ilk taksit ödeme süresi içinde ödenmesi hâlinde durdurulan süreler sigortalılık süresi olarak değerlendirilecektir.

Diğer borçlar

İşverenlerin ve üçüncü şahısların iş kazası ve meslek hastalığı, malullük, adi malullük ve ölüm halleri ile genel sağlık sigortalısına ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilere yönelik fiiller nedeniyle ödemekle yükümlü bulundukları her türlü borçları,

Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından fazla veya yersiz olarak ödendiği tespit edilen gelir ve aylıklara ilişkin borçlar yine kapsam dahilindedir.

Başvuru ve ödeme süresi

Kanun hükümlerinden yararlanmak isteyen borçluların;

31/8/2021 tarihine kadar (bu tarih dâhil) ilgili idareye başvuruda bulunmaları,

Hazine ve Maliye Bakanlığına, Ticaret Bakanlığına, il özel idarelerine, belediyelere ve YİKOB’lara bağlı tahsil dairelerine ödenecek tutarların ilk taksitini 30/9/2021 tarihine kadar (bu tarih dâhil),

Sosyal Güvenlik Kurumuna bağlı tahsil dairelerine ödenecek tutarların ise ilk taksitini 31/10/2021 tarihine kadar (bu tarih dâhil), diğer taksitlerini ise bu tarihleri takip eden ikişer aylık dönemler hâlinde azami on sekiz eşit taksitte ödemeleri, şarttır.

SGK’ya borcu olanların kanun yayınlandıktan sonra bağlı oldukları SGK merkezlerine başvurarak durumlarını sorgulatmaları, özellikle geçmiş döneme ilişkin borçların gecikme zam ve faizlerini silme imkanlarını kaçırmamaları tavsiye olunur. Ayrıca önceki yapılandırmaları bozulanlar da bu yeni düzenlemeden faydalanabilecektir.

Yaşanan bazı sorunlar

Covid-19 dan bağımsız olarak, çok sık tekrarlanan yapılandırma düzenlemeleri işverenlerin düzenli prim ödeme alışkanlıklarını zayıflatmakta, yeni af beklentileri ile SGK’ya ödeyecekleri primleri bir finansman aracı olarak kullanmalarına neden olmaktadır. Edindiğimiz bilgilerden geçmiş dönemdeki yapılandırma düzenlemelerine başvuru oranı yüzde 85 iken prim tahsilat (taksit ödeme) oranı ise ancak yüzde 15'ler düzeyinde kaldığı şeklindedir. Vatandaşlar ilk bir-iki taksit tutarlarını ödedikten sonra yapılandırdıkları borçlarına sadık kalmamaktadırlar. Bunda pek çok faktörün etkisi vardır:

Özellikle ihale konusu işlerde peşin tutarın ödenip kalanın taksitlendirilmesi sonucunda borcu yoktur yazılarının alınabilmesi, taksit sayısının azlığı. Tanınan en çok 18 taksit işverenlerin (vergi dahil) hem geçmiş dönem borç taksitlerini hem de cari prim borçlarını ödemelerini zorlaştırmaktadır.

İstanbul özelinde SGK ünitelerindeki personel eksikliği. Türkiye’de norm kadroya göre personel eksikliği yaşanan tek İl İstanbul’dur. Daha önce İstanbul’daki personel için cüzi de olsa tanınan ek ödemenin kaldırılması taşraya gidiş taleplerini artırmıştır. Fırsatını bulan mecburi hizmeti bitince taşraya gitmek için çaba göstermektedir. İstanbul’daki hayat şartları ile küçük bir Anadolu kasabasındaki şartlar aynı değil ancak herkese aynı ücret verilmektedir. İşveren memuru başına binden fazla dosya düşmekte ve günlük olarak bu dosyaların takibi mümkün olmamaktadır. Covid nedeniyle uygulanan daraltılmış mesai uygulaması ise dönüşümlü çalışmaya neden olarak ayrı bir eksiklik oluşturmuştur durumdadır. Bu durumlar yapılandırmadan faydalanmak isteyen işverenlere borçların hesaplanarak tebliğ edilmesini engellemektedir.

Çözüm Önerileri

Çok sık yapılandırma düzenlemeleri yerine Sosyal Güvenlik Kurumu Alacaklarının 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48/A Maddesine Göre Tecil ve Taksitlendirilmesine İlişkin Yönetmelik hükümlerinin uygulanması çok daha faydalı olacaktır.

Yapılandırma taksit sayılarının her şirket için 18 yerine, şirketlerin çok zor durum derecesine göre tespit edilmesi, bunun mümkün olmaması halinde en azından 36 taksit olarak tespiti cari ve geçmiş taksitlerin ödenme imkanını ve taksitlere sadakati artıracaktır. Mevcut durumda spor kulüplerine 60, belediyelere 120 taksit imkanı tanınmaktadır.

Borçların tespiti, takibi ve işverenlere tebliği personel eksikliği nedeniyle özellikle İstanbul özelinde yeterince yapılamamaktadır. İstanbul’da SGK personel sayılarının norm kadro esaslarına göre doldurulması(çoğu ünite yüzde 50 personel kapasitesi ile çalışmaktadır), personelin kalıcı olması ve taşraya gitme baskılarının önüne geçilmesini teminen daha önce uygulanmakta olan ek ödeme sisteminin İstanbul özelinde yeniden uygulamaya konulması, her personele en az aylık 1.000 TL ödeme verilmesinin faydalı olacaktır.