Fazla mesai ücreti nasıl hesaplanır? Resmi tatillerde fazla mesai ücreti ödenir mi?

Fazla mesai ücreti nasıl hesaplanır? Resmi tatillerde fazla mesai ücreti ödenir mi? Ey Türkiye Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Hizmetleri Direktörü Dr. Hakkı Demirci ve EY kıdemli müdürü Caner Çelik çalışanların fazla çalışma ücreti hakkında tüm merak edilenleri yazdı: 

Çalışma hayatında hem işverenler hem de çalışanlar açısından tereddüt oluşturabilen konulardan biri de fazla mesai ücretidir. Bu yazımızda, halk arasında fazla mesai olarak bilinen fazla çalışma kavramı ile birlikte fazla çalışma ücreti, hesaplanması ve fazla çalışma ücretine hak kazanılmasında bazı özellikli durumlara değindik.

Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma nedir?

İş Kanunu uyarınca haftalık normal çalışma süresi en çok 45 saat olarak uygulanabilmektedir. Bu süreyi aşan çalışmalar ise “fazla çalışma” olarak nitelendirilmektedir. Bununla birlikte, işyerindeki haftalık çalışma süresi, Kanun ile belirlenen süreden daha az olacak şekilde belirlenmiş olabilir. Bu durumda haftalık 45 saate kadar olmak koşuluyla işyerindeki haftalık normal çalışma süresini aşan çalışmalar “fazla sürelerle çalışma” olarak nitelendirilmiştir.

Örneğin, haftalık normal çalışma süresi 40 saat olarak uygulanan bir işyerinde haftada 50 saat çalışan bir işçinin, 40 saat ile 45 saat arasındaki 5 saatlik çalışması “fazla sürelerle çalışma”, 45 saatin üzerindeki ilave 5 saatlik çalışması ise “fazla çalışma” olarak kabul edilmelidir.

Fazla çalışma hesaplamasında özel durumlar

Yukarıda belirtildiği üzere fazla çalışma işçinin haftalık 45 saati aşan çalışmasıdır. Ancak; 45 saat aşılmasına rağmen telafi çalışma ve denkleştirmeden dolayı ekstra ödeme söz konusu olmazken, 45 saat aşılmamasına rağmen günlük 11 saati aşan çalışma, gece 7.5 saati aşan çalışma, ara dinlenme süresinde çalışma gibi hallerde ilave ödeme durumu söz konusu olmayacaktır.

Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma ücreti nasıl hesaplanır?

Fazla çalışma karşılığında fazla çalışma ücreti ödenmesi esastır. Fazla çalışma ücreti, çalışanın normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli fazlasıdır. Fazla sürelerle çalışma ücreti ise çalışanın normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmi beş fazlasıdır.

Örneğin, saat ücreti 30 TL olan bir çalışan için fazla çalışma saat ücreti 45 TL olarak hesaplanmalıdır. Söz konusu çalışan için fazla sürelerle çalışma saat ücreti ise 37,5 TL olarak hesaplanmalıdır.

Başka bir örnek vermek gerekirse;

Haftalık çalışma süresi 40 saat olarak uygulanan bir işyerinde haftada 50 saat çalışan ve saat ücreti 30 TL olan bir çalışan; ilgili haftada (5 saat x 30 TL x 1,25) = 187,5 TL tutarında fazla sürelerle çalışma ücretine ve (5 saat x 30 TL x 1,50) = 225 TL tutarında fazla çalışma ücretine hak kazanacaktır. Yani, fazla çalışması karşılığında çalışana toplamda 187,5 TL + 225 TL = 412,5 TL tutarında ilave ücret ödenmelidir.

Hafta tatilinde çalışma karşılığında fazla çalışma ücreti ödenir mi?

Hafta tatili, çalışana iş günlerinde çalışmış olması koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az 24 saat olmak koşuluyla verilen dinlenme hakkıdır.

Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenmelidir. Hafta tatilinde çalışan herhangi bir çalışana söz konusu hafta tatili ücretinin yanında, çalışmasının karşılığı olan ücreti de ödenmelidir. Bununla birlikte, hafta tatilinden önceki sürelerde haftalık 45 saatlik çalışmasını doldurmuş ise söz konusu hafta tatili çalışması fazla çalışma yerine geçeceğinden bu süreler için çalışanın ücretinin yüzde elli artırımlı olarak ödenmesi gerekir. Diğer bir anlatımla, haftalık 45 saatlik çalışmasını doldurmuş çalışan hafta tatilinde de çalıştırıldığı takdirde söz konusu hafta tatili çalışması karşılığında 2,5 günlük ücrete hak kazanmış olacaktır.

• Yargıtay’dan fazla mesai ücreti ve kıdem tazminatı kararı

Hafta tatilinde kısmi çalışmada ücret hesabı ve aylık ücrete dahil olup olmadığı

Hafta tatilinde işçinin 1 saatlik çalıştırılması halinde dahi ücretinin tam olarak ödenmesi gerektiği yargı kararları ile sabittir. Bu anlamda işverenler açısından işçinin 1 saat veya 7 saat çalışması arasında bir fark olmamakta, günlük ücreti zamlı olarak ödenmek durumdadır.

Hafta tatilinde yapılan çalışma karşılığı hak edilen ücretin aylık ücret içerisinde ödeneceğine ilişkin sözleşmeler uygun görülmemektedir.

Resmi tatillerde (UBGT) çalışma karşılığında fazla çalışma ücreti ödenir mi?

Fazla çalışma ücreti hesaplaması ile ilgili merak edilen konulardan bir diğeri ise 23 Nisan, 1 Mayıs, 15 Temmuz gibi resmi tatil günlerindeki çalışmalar karşılığında fazla çalışma ücretine hak kazanılıp kazanılmayacağıdır. Öncelikle belirtmek gerekir ki, iş sözleşmelerinde aksi yönde bir hüküm bulunmadığı hallerde ulusal bayram ve genel tatil günlerindeki çalışmalar çalışanın onayına tabidir. Bununla birlikte, ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışılmasa dahi herhangi bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti çalışana tam olarak ödenmelidir. Ayrıca, ulusal bayram ve genel tatil gününde tatil yapmayarak çalışılması halinde ayrıca çalışılan her gün için bir günlük çıplak ücret işveren tarafından ödenmelidir. Söz konusu ödeme miktarı bireysel veya toplu iş sözleşmesi ile arttırılabilir.

Örneğin; işçinin aylık 9000 TL brüt ücret karşılığı çalıştığını varsaydığımızda; işçi 23 Nisan günü çalışma yapmaması halinde o güne ilişkin ücretini (9000/30=300 TL) tam olarak alacaktır.

Çalışma yapması halinde ise ücreti %100 zamlı olarak (300+300=600 TL) alacaktır.

Kanunda, çalışma süresine ilişkin herhangi bir belirlemede bulunulmadığı için ise söz konusu resmi tatil günlerinde çalışmakla birlikte çalışma süresi bir tam gün olmasa dahi çalışanın 1 günlük ücrete hak kazanması gerektiği kabul edilmektedir.

Diğer bir anlatımla, resmi tatilde çalışan işçiye söz konusu resmi tatil gününde 1 saat dahi çalışmış olsa tam günlük ücreti ödenmelidir. Çalışan, halihazırda haftalık 45 saatlik çalışma süresini doldurmuş ise resmi tatil çalışması fazla çalışma olarak kabul edilmeli ve ücreti yüzde elli artırımlı olarak hesaplanmalıdır. Bununla birlikte, özelikle resmi tatil günlerindeki kısmi çalışmalarda resmi tatildeki çalışması karşılığında hesaplanacak 1 günlük ücret ile fiili çalışma süresi dikkate alınarak hesaplanacak fazla çalışma ücreti karşılaştırılmalı ve çalışan lehine olan tutar dikkate alınmalıdır.

UBGT de serbest zaman uygulaması ve aylık ücrete dahil olup-olmadığı

Ulusal bayram günlerinde yapılan çalışmalar ekstra olduğu için, sözleşmelere bu ücretlerin ücrete dahil olduğu şeklinde konulacak hükümler yargı tarafından olumlu karşılanmamaktadır. Yine fazla çalışmada uygulanan serbest zaman uygulaması UBGT çalışma günlerine ikame olarak uygulanması Yargıtay tarafından kabul edilmemektedir.

BU HABERLER DE İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

• Ölüm aylığı ve cenaze ödeneği hakkında tüm merak edilenler
• Primini dolduranlar dikkat! Yargıtay’dan kritik kıdem tazminatı kararı
• Malulen emeklilik şartları neler? Malulen emeklilik maaşı ne kadar?
• Staj süreleri ve çıraklık sigortası emekliliği etkiler mi?
• 11 maddede uzaktan çalışma yönetmeliği: İşçi ve işverenler nelere dikkat etmeli?
• Sosyal Güvenlik Destek Primi oranları ve tutarı ne kadar? SGDP’nin emekliliğe etkisi var mı?
• İsteğe bağlı sigorta nedir? Prim tutarları ve hesaplama örneği
• Fesih yasağı kapsamına giren ikale sözleşmesi nedir?
• Yıllık izin hakkında tüm merak edilenler
• Ne zaman emekli olurum? Emeklilik hesaplama
• İstifa Eden Kıdem Tazminatı Alabilir mi? Hangi hallerde istifa eden kıdem tazminatı alır?
• SGK prim iadesi mümkün mü? Hangi primler geri alınabilir?
• İşsizlik sigortası nedir? Kimler, nasıl, ne kadar süre faydalanabilir?
• Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
• İhbar Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
• Yüksek emekli maaşı almak için neler yapmalı?
• İşe iade davası nedir? İşe iade davası ne zaman, nasıl, nerede açılır?