Anadolu 500'ün zirvesi, bu yıl art arda yedinci kez Tosyalı Holding iştiraki olan Tosçelik'in oldu. Anadolu 500'de zirveye ilk kez 2013 yılında oturan Tosçelik, 2014 ve 2015 yıllarında ise ikinci olmuştu. Son yedi yılda da üst üste birinci sıraya oturan Tosçelik, 2022 yılında da Anadolu 500'ün zirvesinde yer alarak sekizinci kez liderlik koltuğuna oturmuş oldu. Tosçelik, böylece Anadolu 500'ün 20 yıllık tarihinde en çok birincilik alan şirket olarak rekorunu yenilemiş ve bir üst noktaya çıkarmış oldu. 2022 yılında ikinci sıranın sahibi, bir önceki yıl ilk üçe giremeyen Tiryaki Agro olurken, Anadolu 500'ün üçüncü sırasında ise 2021'de ikinci sırada yer alan Sasa Polyster oldu.
CİRO ve KÂRDA REKOR ARTIŞ YAŞANDI
Anadolu 500'deki şirketlerin cirosu, 2020 yılında 485 milyar TL seviyesinde gerçekleşerek 500 milyar TL sınırına dayanmıştı. Bu dönemde Anadolu 500 şirketlerinin toplam cirosunun GSYH'ye oranı yüzde 9,6 olarak gerçekleşirken, 280 bin kişiye istihdam sağlayarak toplam istihdamın yüzde 1'ini oluşturmuşlardı.
2021 yılında ise döviz kurlarındaki artışın da etkisiyle Anadolu 500'ün toplam cirosu yüzde 82,8 gibi rekor bir artışla 886 milyar 710 milyon TL'ye yükseldi. Bu dönemde Anadolu 500 şirketlerinin toplam cirosunun GSYH'ye oranı da yüzde 9,6'dan yüzde 12,3'e çıktı. 2022 yılında ise Anadolu 500 şirketlerinin toplam ciro artışı, bir önceki yıla göre yüzde 119 oldu ve 1 trilyon 942 milyar 470 milyon TL'ye çıktı.
Toplam cironun 2 trilyon TL'ye dayandığı bu dönemde Anadolu 500 şirketlerinin toplam cirosunun GSYH'ye oranı da yüzde 12,3'ten yüzde 13,07'ye çıktı. 2022'de vergi öncesi kâr da cirolarla paralel bir artış yaşadı. Anadolu 500 şirketlerinin vergi öncesi kârı bir önceki yıla göre yüzde 78,7 artarak 33 milyar TL'den 59 milyar TL'ye çıktı. Bu dönemde özellikle vergi öncesi kârlarda döviz kurlarının da etkisi ile sıçrama yaşandı. Pandemi öncesinde, yani 2019 sonunda 6,6 milyar TL olarak gerçekleşen vergi öncesi kâr, 2022 sonuna gelindiğinde yüzde 895 gibi rekor bir artış gerçekleştirmiş oldu.
İHRACATTA BEKLENEN ATAK GELMEDİ
Pandemi yılı olan 2020'de, Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) verilerine göre, küresel ticaret bir önceki yıla göre yüzde 9 azalmıştı. 2021 yılı ise küresel ölçekte ticaretin yeniden canlandığı bir yıl oldu. Türkiye'nin ihracatı da bu dönemde yüzde 32,8 artışla 225 milyar 291 milyon dolara, ithalatı da yüzde 23,6 artarak 271 milyar 424 milyon dolara yükseldi.
2022 yılında ise hem Çin'den batıya yönelik tedarik zincirinde yaşanan sorunlar hem de Rusya-Ukrayna savaşının bölgede yarattığı ticaret boşluğu, Türk şirketleri için yeni bir fırsat yarattı. Ancak yurt içinde yüksek enflasyon nedeni ile artan iş gücü ve enerji maliyetleri, Anadolu 500 şirketlerinin ihracat performansını zayıflattı. Anadolu 500 şirketlerinin ihracatının Türkiye'nin toplam ihracatına oranında önemli düşüş yaşandı. 2022'de Anadolu 500 ihracatı yüzde 13,9 artışla 24 milyar 775 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Aynı dönemde Anadolu 500 şirketlerinin toplam ihracattaki payı ise yüzde 14,7'den yüzde 9,7'ye geriledi. 2021 yılında istihdamda 300 bin sınırını aşarak 303 bin 922 kişiye iş sağlayan Anadolu 500 şirketleri, 2022'de bir miktar istihdam kaybı yaşadı. Bu dönemde Anadolu 500 şirketlerinin toplam istihdamı 300 binin altına gerileyerek 291 bin 285 olarak gerçekleşti.
GIDA VE TEKSTİL AÇIK ARA LİDER
Anadolu 500'e 10 ve üzerinde şirket gönderen sektör sayısı, 2020'de 11'e ulaşmış ancak 2021'de tekrar 10'a düşmüştü. 2022'de de tablodaki sektör sayısı 10'da kaldı. Bu sektörler arasında gıda, tekstil ve metal sanayi başı çekiyor. Araştırmamızın 2022 yılı verilerine göre, listeye toplam 30 sektörden şirket girdi. En fazla sektör, geçen yıl olduğu gibi bu yılki araştırmamızda da gıda oldu.
2020 yılında 127, 2021'de 115 şirketi olan gıda sektörünün 2022 araştırmasında şirket sayısı 114'e indi. Gıda sektörü, Anadolu 500 araştırmasında, 2010 yılından bu yana listeye 100 ve üzerinde şirket sokmaya devam ediyor. Geçen yıl olduğu gibi bu yıl da tekstil sektörü ikinci sıradaki yerini korudu.
Ancak şirket sayısı 98'den 95'e indi. Sonuç olarak listeye 10 ve daha fazla şirket sokan sektörlerin yüzde 50'sini gıda ve tekstil sektörü oluşturmaya devam etti. Metal sektörü geçen yıl olduğu gibi bu yıl da 61 şirketle listede üçüncü sırada yer aldı. Otomotiv sektörü 34, demir-çelik sektörü 26 ve enerji ile kimya sektörü 24'er sektörle listede yer buldular.
GİRİŞ BARİYERİ 1 MİLYAR TL'Yİ AŞTI
Anadolu 500 listesine son sıradan giren şirketlerin cirosunu ifade eden 'giriş bariyeri', araştırmanın ilk gerçekleştirildiği yıl olan 2003 verilerinde, 37 milyon TL olarak gerçekleşmişti. Pandemi yılı olan 2020'de ticaretteki tüm sorunlara rağmen listeye son sıradan giren şirketin cirosu 254,8 milyon TL olarak gerçekleşmişti.
2021 yılında ise gerek küresel ticarette yaşanan canlanma gerekse döviz kurlarındaki artışın etkisiyle Anadolu 500 listesine giriş bariyeri, bir önceki yıla göre yüzde 94,5 artışla 255 milyar TL'den 496 milyar TL'ye yükselmişti.
2022 yılında ise TL'deki değer kaybının etkisiyle listeye giriş bariyeri yüzde 113 artarak 1 milyar 57 milyon TL'ye ulaştı. Öte yandan 2021'de yüzde 15,5 olan Anadolu 500 listesindeki ilk 10 şirketin toplam cirodaki payı, 2022 yılında yüzde 14,5'e geriledi.
ZİRVEDEKİ BURSA KAN KAYBETTİ
Anadolu 500 listesine en çok şirket gönderen şehir, son yıllarda olduğu gibi 2022 yılında da Bursa oldu. 2019 yılında 91 şirket ile Anadolu 500 araştırmasında yer alan Bursa'dan listeye giren şirket sayısı 2020 yılında 76'ya gerilemiş, 2021 yılında ise bu sayı ufak bir artışla 78'e çıkmıştı.
2022 yılında ise Bursa zirveyi bırakmasa da Anadolu 500'e giren şirket sayısı 66'ya geriledi. Bursa'nın hemen ardından gelen Gaziantep ise Bursa'nın tahtından etmeye 2022'de çok yaklaştı. 2020'de 71 şirket ile listeye giren Gaziantep, 2021 yılında ise bu sayıyı 75'e çıkarmıştı. 2022'de ise Gaziantep gibi kan kaybı yaşadı ve listeye giren şirket sayısı Bursa'nın bir şirket gerisinde, yani 65 olarak gerçekleşti. Listenin üçüncü sırasında yer alan Kocaeli ise, 2022'de ilk üç içerisinde 2021'de listeye 42 şirket sokan Kocaeli, bu yıl 49 şirkete ulaştı.
Listenin dördüncü sırasında 30 şirketle Kayseri yer alırken, beşinci sırasında ise 29 şirketle Adana vardı. 2020'da listede olup, 2021'de listede olmayan şehir Balıkesir olurken, bu yıl da listeye 10 şirket sokmayı başardı.
