Turizm sektörü toparlanıp eski zirve yıllarına yaklaşma sinyalleri veriyor. Çalışanlarını pandemide başka sektörlere kaptıran turizmcilerin bu yılki en büyük sınavı istihdam olacak. İstihdam açığının kapatılması için yeni çalışmaların devreye girmesi gündemde.
20 Şubat – 05 Mart 2022 tarihli sayıdan
Pandemide tarihinin en zorlu yıllarını yaşayan ve durma noktasına gelen turizm sektörü, bu yıl geçmiş güzel yıllardaki rakamlara ulaşma planları yapıyor. Kısıtlanmaktan sıkılan insanların çokça gezmesi beklenen 2022 yılında virüsün etkisini kaybetmeye başlaması da turizmde hareketlilik beklentilerini destekliyor.
Yüksek doluluk beklenen bu yıl pandemi şartlarında farklı sektörlere geçiş yapan turizm çalışanlarının yarattığı boşluğun nasıl doldurulacağı ise bilinmiyor.
PERSONEL AÇIĞI ZORLUYOR
Sektörün bu yılki en büyük sorununun ‘personel açığı’ olduğuna vurgu yapılıyor. İktisadi faaliyet kodlama sisteminde turizm başlıklı ayrı bir sınıflama bulunmadığından turizmle ilgili istihdamın boyutu iş gücü piyasası verilerinden doğrudan elde edilemiyor.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verilerine göre, 2019’da 250 bini konaklama sektöründe olmak üzere, turizm sektöründe toplam 1 milyon 44 bin; 2020’de 241 bini konaklamada olmak üzere 941 bin çalışan bulunuyordu.
Kasım 2021 itibarıyla da 312 bini konaklama olmak üzere turizm sektöründe toplam 1 milyon 136 bin kişi istihdam ediliyor. 2021’in sonlarından itibaren sektör istihdamında yeniden artış başlasa da hala yeterli seviyede değil.
Türkiye Otelciler Birliği (TÜROB) Başkanı Müberra Eresin, yaşanan her krizin turizm sektöründeki kalifiye insan kaynağını olumsuz etkilediğini, pandemide de hemen her kademede istihdam kayıpları olduğunu söylüyor.
Bu süreçte kısa çalışma ödeneği, nakdi ücret desteği gibi destekler çalışanlara nefes oldu.
2021’in ikinci yarısından itibaren gerçekleşen toparlanma ile turizmde nitelikli insan gücü ihtiyacı ortaya çıktı. Sektörü yeniden istihdam açısından cazibe merkezi haline getirmeye çalıştıklarını belirten Eresin, son aylarda konaklama sektöründe istihdam talebinde büyük bir canlanma başladığını, İstanbul başta olmak üzere tüm kentlerde hemen her otelin her departmanda nitelikli personel aradığını vurguluyor.
İHTİYAÇ ARTACAK
Turizmin pandemiyle hızla dijitalleşip yapay zeka, otomasyon ve hibrit çalışma sistemlerine adapte olmaya çalışması, küresel iklim koşullar, uluslararası sözleşmelerle sürdürülebilirlik ve çevre koruma gereklilikleri önümüzdeki dönemde başta kurye sektörü olmak üzere başka alanlara kaptırılan nitelikli insan kaynağına olan talebi daha fazla artıracak.
Profesyonel Otel Yöneticileri Derneği (POYD) Başkanı Ülkay Atmaca, turizmde 2016’da başlayan krizin pandemiyle derinleştiğini, geçinemeyen insanların köylerine dönmesi ya da farklı işlere yönelmeleriyle sektörün istihdam kaybı yaşadığını vurguluyor.
Pandemi şartlarında geçinebilmek için farklı sektörlere geçenleri geri kazanmanın zorluğuna dikkat çeken Atmaca, “Asgari ücret arttı, evine-köyüne gidenler turizm işini özler mi diye bekliyoruz. Devletin mutlaka çalışana ve işletmeye çeşitli destekler vermesi lazım. Çalışanımızın başka sektörlerden geri gelmesi için cazibe yaratılmalı” diyor.
POYD, personel lojmanı standartlarını belirlemeye yönelik bir çalışma hazırlıyor. Turizm Bakanlığı’na sunulacak çalışma, Akdeniz ve Kapadokya Üniversiteleri’nden dört akademisyen tarafından yürütülüyor.
Proje ile turizm çalışanlarının hayat standartlarını daha fazla yükseltmek için konaklamasından ulaşımına internetine kadar her şeyin standarda bağlanması için yol haritası çizilmesi planlanıyor.
TÜM DÜNYANIN SORUNU
Mevsimsellik problemi olan tüm sektörlerde kalifiye personelin sürekliliğini sağlama sorunu var. Dünya çapında turizm sektörünün en önemli sorununun çalışan bulma zorluğu olduğunu vurgu layan Wyndham Hotels & Resorts’un EMEA Başkanı Dimitris Manikis, turizmde çalışma saatlerinin esnekliğinin sektörün tercih edilirliğini azalttığına dikkat çekiyor.
Manikis, sektörün özellikle gençler için dünyanın her yerinde iş fırsatı sunduğunu ve gençlerin bu sektöre yönelmelerinin sağlanması gerektiğini söylüyor. Türkiye Otelciler Federasyonu (TÜROFED) Eski Başkanı ve Antalya Büyükşehir Belediyesi Turizm Danışmanı Osman Ayık, pandemiyle birlikte otellerin personel sorununun giderek büyüdüğünü vurguluyor.
Ayık, “Bu konu sadece ülkemizin değil dünyadaki tüm destinasyonların ortak problemi. Bu sorunun kısa vadede çözümü yok” yorumunu yapıyor.
Ayık, genç nüfusa sahip bir ülke olarak gençleri üretimden koparmadan dönemsel olarak da olsa başta turizm olmak üzere mevsimselliğin yaşandığı tüm faaliyet alanlarıyla buluşturacak mekanizmalar geliştirilmesi gerektiğini ifade ediyor.
KÖRFEZ RİSKİ
Elite World Hotels Yönetim Kurulu Üyesi ve Satış ve Pazarlama Direktörü Emel Elik Bezaroğlu, turizmde pandemi döneminde çok kaybın temizlik ve servis elemanı pozisyonlarında yaşandığını söylüyor.
Bezaroğlu, “Temizlik kadroları, hastane, taşeron temizlik şirketlerinde iş bulurken, servis personelinin daha çok kurye sektörüne geçiş yaptığını gözlemledik. Satış temsilcisi pozisyonlarındaysa ilaç sektörüne geçişler yaşandı” diyor.
Sektör temsilcilerin dikkat çektiği bir diğer risk ise Körfez ülkelerinden gelen talep. Başta Katar’da düzenlenecek dünya kupası olmak üzere organizasyonlar da dikkate alındığında, Türkiye’den kritik pozisyonlarda yetişmiş eleman, Körfez ülkelerine transfer oluyor.
25 BİN KİŞİYE İSTİHDAM
Turizmdeki istihdam sorununu aşmak için kamu-özel iş birliği de giderek artıyor. Türkiye Otelciler Birliği (TÜROB), Milli Eğitim Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı iş birliğiyle ‘Mesleki ve Teknik Eğitimi Geliştirme Projesi’ kapsamında eğitim ve nitelikli insan kaynağı yetiştirme projesini başlattı.
İlk etapta 25 bin kişiye eğitim ve istihdam sağlanması hedeflenen proje kapsamında oluşturulan Mesleki Eğitim Merkezleri’nde yaş sınırı olmaksızın en az ortaokul mezunu öğrenim görmek isteyenler mülakatla kabul edilecek.
Öğrenim süresi dört yıl olacak; öğrenciler haftada bir gün okulda yabancı dil ağırlıklı mesleki teorik dersleri, beş gün ise otellerde işbaşı eğitimleri alıp çıraklık, kalfalık ve ustalık seviyesine erişerek bu belgelerin yanı sıra lise diploması alacaklar.
Öğrencilerin sağlık sigorta primleri ile ilk iki yıl asgari ücretin üçte biri, son iki yılda yarısı oranında maaşları devlet katkısı olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca karşılanacak. Eğitim sonrası öğrencilerin büyük bölümü nitelikli insan kaynağı olarak turizm işletmelerinde istihdam edilecek.
