CNN'in haberleştirdiği 5 İstanbul hamamı

Makalede görüşleri yer alan Türk hamamları kültürü ve tarihi uzmanı mimar Ahmet Iğdırlıgil'in "Bir banyoda veya duşta yalnızsınızdır ama bir hamam bir kamusal alandır. Hamam, kadınların evlerinin dışına çıkıp sosyalleşebildikleri, tarihsel olarak çok özel bir yerdir" görüşleri yer almış.
 

İğdirligil, her hamamın deneyimi zenginleştirecek şekilde tasarlanmış en az üç bölümü olduğunu söylüyor. Makaleye göre ilk bölüm, geleneksel olarak bir soba ya da ateşle ısıtılan giriş alanıdır. Bu alan, soyunma odaları ve banyo sonrası dinlenmek için bir oturma bölgesi içerir. Küçük bir kapı, tuvaletlerin, epilasyon hizmetlerinin ve kurna (mermer lavabolar) bulunduğu yarı sıcak bir odaya açılır. Hamamın ana ve en büyük bölümü, ortasında yükseltilmiş bir mermer platform olan göbek taşıyla donatılmıştır; duvar boyunca ise daha fazla kurna yer alır. Bazı hamamlar, göbek taşının yanlarında veya her köşede bulunan halvet adı verilen daha küçük sıcak odalara sahiptir.

Iğdırlıgil, "Yapı çok önemli çünkü hamama girip çıkmayı sağlıyor. İkinci iki oda her zaman kubbeli ve odanın yüksekliği her zaman genişliğinden fazla. Kubbedeki açıklıklar atmosfere katkıda bulunuyor ve mekan hissini artırıyor. Gökyüzündeki yıldızlar gibi görünüyorlar ve sanki kozmosa bakıyormuşsunuz gibi" diyor.

Makalede İstanbul'daki 237 hamamdan sadece 60'ının faaliyette olduğu belirtiliyor.

Makalede "Geçmişte, zengin ailelerden gelen kadınlar düzenli olarak hamama giderdi. Bazıları kendi evlerinde hamam bile yapmıştı. Her kadın, vücuduna su dökmek için kişisel eşyalar kullanırdı; bunlar arasında bazen mücevherlerle süslenmiş, kabartmalı motiflerle işlenmiş bir hamam tası yer alırdı. Ayrıca, ipek veya ketenle işlenmiş, dantel kenarlarıyla süslenmiş saten örtüler ve peştemal (havlu) kullanırlardı. Geleneksel olarak saf pamuktan yapılan en iyi peştemaller, çözülmemesi için kenarlarında el işçiliğiyle yapılmış bir selvedge (kenar) yerine düz bir dikişe sahiptir" bilgisi yer alıyor.

Makalede, hamam ve temizlikle ilgili olarak her durum için (doğumdan evliliğe) pek çok karmaşık kuralın yüzyıllar boyunca oluşturulduğu, hala küçük kasabalarda, kadınların hamama gidip oğulları için gelin aramak için bu geleneği sürdürdüğü vurgulanıyor. 

CNN'in haberinde İstanbul'daki 5 tarihi hamam da listelenmiş. O hamamlar ise şöyle:

Cağaloğlu Hamamı'nın sitesinde tarihçe ile ilgili şu bilgiler yer alıyor:

"1741 yılında inşa edilen Cağaloğlu Hamamı, Osmanlı İmparatorluğu döneminde uzun bir süre sonra yapılan en son hamamdır.
Ayasofya Camii içinde yer alan Sultan Mahmut Kütüphanesi’ne bir gelir temin etmek amacıyla İstanbul, Eminönü, Alemdar’da Prof. Kazım İsmail Gürkan Caddesi’nde çifte halk hamamı olarak inşa edilmiştir". Fotoğraf: Cağaloğlu Hamamı

"O dönemin baş mimarlarının isimlerine baktığımızda, Süleyman Ağa ile başlayıp Abdullah Ağa ile bitirildiğini görürüz. İstanbul’da inşa edilebilecek bu türün en son örneğidir ve o kadar başarılı bir hamamdır ki, günümüzde hâlâ faaliyet vermektedir. Kadın bölümünün giriş kapısı bir ara sokak olan Hamam Sokağı’nda; erkeklerin girişi ise her iki tarafta klasik mukarnas başlıkları olan iki mermer sütun ile ana yolda yer almaktadır". Fotoğraf: Cağaloğlu Hamamı

Fotoğraf: Cağaloğlu Hamamı

Çemberlitaş Hamamı'nın sitesinde tarihçe olarak şu bilgiler yazılı:

Çemberlitaş Hamamı, Çemberlitaş'ta Divanyolu üzerinde, I. Constantinus'un (M.S. 324-337) diktirdiği anıtın Vezir Hanı tarafında yer alır. Hamam'ın karşısında Köprülü Mehmed Paşa Camii, medresesi ve türbesi, yanında Vezir Hanı, eski Dar'ül-fünun binası, civarında ise Sultan II. Mahmud Türbesi ve haziresi, Köprülü Kütüphanesi, Atik Ali Paşa Camii, medresesi ve Ali Baba Türbesi mevcuttur.

Hamam, Sultan II. Selim'in kadını ve Sultan III. Murad'ın annesi Nûrbânû Sultan tarafından Üsküdar'daki Vâlide-i Atik Külliyesi'ne gelir getirmesi için yaptırılmış ve vakfedilmiştir. Tuhfet'ül-mi'mârin'e göre Mimar Sinan yapısıdır. Kitabesinden anlaşıldığı üzere yapılış tarihi 992/1584'tür.

Fotoğraf: Çemberliktaş Hamamı

"Çemberlitaş Hamamı, birbirinin tamamen benzeri ve yan yana bitişik bir çifte hamam olarak planlanmıştır. Erkekler kısmının girişi Vezir Hanı Caddesi üzerindedir ve yol kotunun zamanla yükselmesi nedeniyle bugün on basamakla inilen çukur bir giriş niteliğindedir" Fotoğraf: Çemberliktaş Hamamı

Fotoğraf: Çemberliktaş Hamamı

Hamamın sitesinde tarihçesi için şu bilgi veriliyor:

Kılıç Ali Paşa Hamamı, 1578-1580 yılları arasında büyük Osmanlı mimarı Mimar Sinan tarafından inşa edilmiştir. "Denizlerin fatihi" olarak anılan Kılıç Ali Paşa tarafından yaptırılan hamam, İstanbul'un sahil semti Tophane'deki denizcilere hizmet vermek üzere inşa edilmiştir. Bu bağımsız yapı, dış cephesinin tamamı görülebilen nadir hamamlardan biridir. 14 metre genişliğinde ve 17 metre yüksekliğindeki görkemli ana kubbesi, İstanbul'daki bir hamamı süsleyen en büyük ikinci kubbedir.

Fotoğraf: Kılıç Ali Paşa Hamamı

Hamamın sitesinde tarihçe ile ilgili şu bilgiler yer alıyor:

Özgün yapısını 460 yıldır koruyan Hürrem Sultan Hamamı, Türk hamam mimarisinde bir çığır açarak kadınlar ve erkekler kısmının aynı eksen üzerinde yer aldığı ilk yapı olma özelliğini taşıyor. 556 yılında Kanuni Sultan Süleyman tarafından Mimar Sinan’a yaptırılan hamam; çifte hamam şekli ve 75 metre uzunluğuyla klasik dönem Osmanlı hamam mimarisinden ayrılıyor. Erkeklerin soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinin, kadınlar kısmının sıcaklık, ılıklık ve soğukluk bölümlerinin takip ettiği hamamın tüm kubbeleri kurşun ile kaplıdır.

Hamam 1556 yılında Mimar Sinan tarafından yapıldı ve 1910 yılına kadar aktif olarak kullanıldı. Restorasyona 2008 yılında başlandı ve 1300 metrekare Marmara Mermeri kullanıldı. Tek eksen üzerinde çift kubbeli tek hamamdır. En yüksek bölümü olan Soğukluk Bölümü kubbe yüksekliği 24 metredir. 

Fotoğraf: Hürrem Sultan Hamamı

Fotoğraf: Hürrem Sultan Hamamı

Fotoğraf: Hürrem Sultan Hamamı

Hamamın sitesinde tarihçe ile ilgili şu bilgiler yer alıyor: 

Zeyrek semti Bizans döneminde de önemli bir konumdadır. 12. yüzyıl yapısı Pantrokrator Manastırı ve Haliç’e bakan hanedan mezarlığı semtin kayda değer yapılar arasında yer alır.

Osmanlı donanmasının kaptanıderyası Barbaros Hayreddin Paşa, Zeyrek yamacının üzerine bir çifte hamam inşa etmesi için sarayın başmimarı Mimar Sinan’ı görevlendirir. Hamam 1530–1540 arasına denk gelen bir zaman diliminde inşa edilir.

Beş yüz yıllık gizli bir kültür hazinesi olmasına rağmen uzun yıllar tarihin karanlık sayfalarında gömülü kalan Zeyrek Çinili Hamam, on üç yıl süren titiz bir restorasyon çalışmasının sonunda 2023 Eylül’ünde İstanbullularla buluştu. 

Hamamın giriş avlusundan erişilebilen ve Mimar Sinan’ın yapının temeli olarak da kullandığı Bizans sarnıçları kadınlar bölümüm soğukluk mekânının altına denk gelir. Bölgenin hamam öncesi dönemine dair bilgiler sunan mekânın duvarlarında sıvaya oyulmuş kadırga ve baştarda çizimleri görülebilir. Dönemin gemilerini oldukça detaylı bir şekilde betimleyen bu çizimleri kimin ne zaman yaptığı bilinmiyor.

Fotoğraf: Zeyrek Çinili Hamam

Fotoğraf: Zeyrek Çinili Hamam

Fotoğraf: Zeyrek Çinili Hamam